uit onze historie
achter gebleven in ontwikkeling alhoe
wel er een vrij groot aantal molens was
dat uiteraard van eikaars concurrentie te
lijden had. Een landbouwschool heeft
maar enkele jaren bestaan, omstreeks
1850, voor 'leerlingen uit den fatsoenlij
ken stand', maar in 1892 kreeg Hengelo
een afdeling van de Geldersch-Over-
ijsselsche Mij. van Landbouw.
DE GRAAFSCHAP, HET ZEER OUDE LAND VAN KRING 28
In Hengelo (Gld) zijn geen prehisto
rische opgravingen gedaan en er is
weinig van de vroege historie be
kend, totdat een testament van een
Keulse bisschop in 963 de 'Villa
Heingelo' voor de eerste maal
noemde. Wel zijn blijken van zeer
oude bewoning gevonden in de
vorm van de brand-enken. Hierme
de wordt bedoeld de brandlaag die
gevonden is onder oude enken of
essen en die ontstaan is doordat
men bij ontginningen de beplantin
gen afbrandde. De as daarvan vorm
de een goede bemesting. Aan de
totstandkoming van die enken had
den velen gemeenschappelijk mee
gewerkt en daarom kregen ook ve
len een stukje daarvan in bezit. Men
zag dus complexen van akkers, in
zijn geheel omgeven door houtwal
len. Enken niet te verwarren met
'kampen' waaronder kleinere ak
kers, produkten van ontginning
door enkelingen, worden verstaan
met ieder een eigen omheining. De
geschiedschrijver van Hengelo, F.
Schreuder, noemt deze kampen de
parels van de Achterhoek en dat
niet ten onrechte.
Prediking van het christendom, oorlog
en vrede, reformatie en revolutie, haat
en nijd, weldadigheid en opofferingsge
zindheid ook hier in Hengelo. Er waren
vele, zeer vele twisten die alle één ding
gemeen hadden: de boeren betaalden
de rekening.
'Hadden kasteelheren, gezeten in hun
versterkte burchten om de een of andere
kleinigheid ruzie, dan was het meestal
bezwaarlijk om eikaars burchten te ver- J
overen. Eikaars boeren doodslaan en
hun hoeven platbranden, dat ging altijd
gemakkelijk en gebeurde dan ook zeer
getrouw'.
Strikte rolverdeling
In deze omgeving, in deze buurtschap
pen waar iedereen op iedereen is aange
wezen bestond een zeer strikte rolverde
ling voor wat moest en niet mocht bij
allerlei gebeurtenissen van geboorte tot
en met begrafenis.
Dat wil niet zeggen dat men altijd alles
van iedereen behoefde te weten, want
de belangstelling voor eikaars doen en
laten kan ook wel zeer hinderlijk wor
den. Een voorbeeld daarvan: men kon
redenen hebben om een bezoek aan de
pastorie geheim te houden. Daardoor is
vermoedelijk een toegangswegje ont
staan naar de achterzijde van het domi
neeshuis dat de naam droeg van Nico-
demuspad. Immers, volgens het Nieuwe
Testament benaderde Nicodemus de
Heer Jezus zeer discreet!?
Omstreeks 1850 was het hier nog met
recht een Achterhoek, Hengelo als een
klein, geïsoleerd dorpje met nauwelijks
verbindingen, daardoor toch wel wat
Een markante kop
De notulen van onze bank in Hengelo
(Gld.) zijn helaas zeer summier. Officieel
werd Hengelo opgericht in 1906 maar
eerst in maart 1907 tekenden een aantal
leden het register. Deze vergadering
stond onder leiding van de heer H. Ver-
beeten, inspecteur van de Centrale Bank
te Eindhoven. Deze heer had, als Terug-
blikker zich goed herinnert, een zeer
markante vrolijke 'kop' omringd door
massa's haar. Wel iemand om een zo
belangrijke vergadering in de juiste toon
te presideren.
Deze zelfde heer sprak op de algemene
vergadering van augustus 1908 over het
nut van aansluiting bij de op te richten
Boeren-Hypotheekbank. Enkele leden
zagen daarvan het nut beslist niet in
'daar men voor vier procent overal hypo
theek kan krijgen', doch anderen voel
den wel iets voor dit voorstel van de
Centrale Bank. Zoals bekend, is deze hy
potheekbank ook inderdaad opgericht.
De afgevaardigden naar de algemene
vergadering van de Centrale Bank kre
gen een vergoeding voor reis- en ver
blijfkosten van f 10,- bij acclamatie toe
gekend, maar ook de leden van bestuur
en raad van toezicht behoefden niet
alles uit eigen zak bij te passen. Zij kre
gen voor het gebruik van 'eenige verfris-
schingen en sigaren eene gratificatie
van f20,- per jaar, ingaande in 1912'.
De meeste banken kenden boetebedin
gen voor verzuim van vergaderingen of
te laat komen. Dat heeft her en der ge
durende vele jaren talrijke tongen in be
weging gebracht, maar veel hielp dat
alles niet en het veroorzaakte moeite en
ongemak ('kommer en kwel' zouden wij
zeggen) als men de boete niet wenste te
betalen. Bovendien trachtte men op
allerlei wijze deze 'verordeningen' te
ontduiken, al ging het meestal maar om
een dubbeltje of kwartje.
Ook werd de gedachte geopperd om
aan hen die wel op tijd aanwezig waren,
presentiegeld te geven. Dat kostte de
kas waarschijnlijk te veel en daarom
ging dat ook al niet door.
Enkele jaren later bleek, dat iemand had
gestemd die ook lid was van een andere
Boerenleenbank. Het bestuur van de
Centrale Bank adviseerde de zeer een
voudige oplossing dat, 'ter voorkoming
van dergelijke handelingen het aanbeve
ling verdiende, dat de besturen der
plaatselijke Boerenleenbanken hunne le-
denregisters met elkaar vergeleken'.
Ten slotte merkte de voorzitter nog op
dat het niet in het belang van de Boe
renleenbank is om aan alle spaarders
het lidmaatschap verplichtend te stellen.
Niet iedere spaarder voldoet immers aan
de eisen voor het lidmaatschap en dan
zouden vele gelden geweigerd moeten
worden en wellicht naar de concurrentie
gaan.
Er gebeurde niet zoveel bijzonders, als
we de notulen mogen geloven totdat in
1939 de directeur voorzitter) werd
herkozen. Dat gaf aan een van de leden
het voorstel in de mond om uit de 'winst
ter beschikking van de Algemeene Ver
gadering, onzen thans wederom herko
zen Directeur een prachtige leunstoel
ten geschenke te geven als bewijs van
dankbaarheid voor het vele werk dat on
zen Directeur belangeloos reeds zoo lan
ge jaren voor het welzijn onzer Bank
heeft verricht'.
Of hierop goedkeuring van de Centrale
Bank werd verkregen is nergens te lezen
in volgende notulen want toen was de
tweede wereldoorlog al uitgebroken. Te-
rugblikker hoopt echter dat de directeur
nog vele jaren van die leunstoel heeft
kunnen genieten.
Tinsplicht in Zelhem
Terugblikker ontving uit Zelhem het
boekje 'Rondom het Boerenleven in Zei
hem' geschreven door J. B. Makkink ter
leen en las daarin dat deze plaatsnaam
Salehaim, Sellhem, Zeelhem, Sillem,
Zelhem misschien wel Vredeoord bete
kent, maar men weet dat niet zeker. Er
zijn in ieder geval wel ettelijke zeer oude
