indruk van
coöperatief queensland
net als bij ons.
„co-operative idea"
een hedendaags werker van het
eerste uur
26
Je staat toch wel even te kijken als je in zo'n
land als Australië ineens voor een grote
coöperatieve melkfabriek staat. Dat is mij
afgelopen zomer overkomen in Toowomba,
een stad die met nog geen 60.000 inwoners
de derde in grootte is van de Australische
staat Queensland.
Nu bezocht ik Queensland heus niet om
coöperatieve banden aan te halen, maar het
bloed kruipt nu eenmaal waar het niet gaan
kan! Tussen beide door, dat wil zeggen
tussen enerzijds het verblijf in familiekring
mr. j. r. haverkamp
De schrijver in gesprek met een
ananastarmer. Pineappies, ananas, worden
veel geteeld in Australië, vooral in
Queensland. Deze oorspronkelijke Zuid-
amerikaanse vrucht werd omstreeks 1830
voor het eerst in Australië gekweekt.
In Queensland hebben de pineapple-telers
zich verenigd in een coöperatie, die o.a.
eigenaar is van The Golden Circle
Cannery, de grootste particuliere ananas-
in-blik-fabriek van het zuidelijk halfrond.
Australië mag dan geologisch gezien het oudste wereld
deel zijn, het is in haast alle andere opzichten een jong
land. Dat geldt zeker ook voor Queensland, een reus
achtige staat met een gebied, dat groter is dan Frankrijk,
België, Duitsland, Italië, Griekenland en de Britse eilanden
te zamen, doch bevolkt met slechts zo'n 1,8 miljoen in
woners, waarvan dan nog ruim 850.000 wonen in de hoofd
stad Brisbane (cijfers van 1970).
De eerste coöperatie kwam al in 1859 tot stand en het is
me duidelijk geworden, dat net als dat bij ons het geval
is de boeren ginds heel goed weten wat een coöperatie
is en wat ze er mee kunnen doen. Je treft coöperaties aan
in de zuivel, maar ook op het gebied van fruitteelt, pluim
vee, ananasverwerking (pineapple cannery) en in de vorm
van rietsuikerfabrieken.
Die melkfabriek in Toowomba was een van de grootste
en oudste. Geopend in 1905, had men in 1972 een omzet
van ruim 37 miljoen. Als je het gedenkschrift, dat bij
het gouden jubileum in 1955 verschenen is, leest - een
stoere Schot was de gangmaker - merk je hoe moeilijk
het begin is geweest en hoe trots men is op wat sinds
dien tot stand is gebracht. Ik vond, dat die fabriek, afge
zien van het Engelse opschrift en de enkele palm er voor,
zo in Nederland had kunnen staan en de geest die uit de
jaarverslagen sprak, zou ons ook zeer vertrouwd zijn.
Typisch een fabriek, die door de jaren heen gegroeid is,
waar een oud gebouw telkens door aanbouw is uitge
breid en waar van binnen moderne machines staan op
gesteld. En als je dan ziet, dat ze Gouda kaas maken,
dan voel je je er helemaal thuis. Voor de veetelers onder
onze lezers vermeld ik, dat volgens mr. Mc. Namarra, de
bedrijfsleider, die me zeer vriendelijk rondleidde, de melk
afkomstig is van Frisian-, Shorthorn-, Jersey-, Guernsey-
en Airshire-koeien.
De produktie-coöperaties zijn in Queensland een bekende
verschijning. Van de federatie van die coöperaties kreeg
ik een aantal interessante publikaties in handen. Merk
waardig was daaronder een recente brochure, genaamd
„Proven Steps in forming a co-operative", uitgegeven door
de „Adviesraad voor Coöperaties", een soort staatscom
missie. Daarin wordt in eenvoudige trant precies verteld
hoe men een coöperatie kan oprichten en mijn indruk is,
dat de staat de vorming van coöperaties graag bevordert.
Treffend vond ik, dat men blijkbaar goed de gedachten
achter de coöperaties naar voren wil brengen. Het oor
spronkelijke Europese „coöperatieve idee" is onveranderd
naar Australië overgewaaid als je leest over de „noodzaak
van een gemeenschappelijk belang" en de „Co-operative
idea" uitgewerkt ziet als „the idea of people acting
together to help themselves and each other" (de idee van
mensen die te zamen handelen om zichzelf en elkaar te
helpen). In enkele andere boekjes werd ook Raiffeisen als
een der grondleggers van de coöperatieve beweging ge
noemd.
Als Rabobankman vroeg ik me natuurlijk af of de coöpe
raties ook op bankgebied werkzaam waren. Dat was niet
het geval, althans niet in de vorm, die mij voor ogen