DE KAARTSPELERS
UIT DE BOERENLEENBANK-KALENDER
Het leven van Lucas van Leyden
'Het kleine manneke uit Leiden' zo noemde Al-
brecht Dürer, de beroemde Duitse graficus,
het wonderkind van de zestiende-eeuwse
schilderkunst in Nederland. Lucas werd eind
mei of begin juni 1494 - of 1489, dat staat niet
vast - geboren als zoon van Hughe Jacobsz.,
zelf geen onverdienstelijk schilder. Het is zeer
waarschijnlijk dat de jonge Lucas de eerste te-
ken- en schilderlessen van zijn vader heeft ge
kregen. Al gauw ging Lucas in de leer bij de
schilder Cornelis Engebrechtsen, met wie hij
samen zijn dienstplicht vervulde als handboog
schutter bij de 'Oude Scutten'. Rond 1515 huw
de hij een dochter uit Leidens machtigste re
gentengeslacht. Door dit huwelijk en door zijn
werk steeg zijn aanzien in zijn vaderstad.
In 1521 ontmoette hij Albrecht Dürer in Ant
werpen, waar de beide meesters elkaar teken
den en prentwerken uitwisselden zoals wij in
het dagboek van Dürer lezen. Op het eind van
zijn leven was Lucas van Leyden een gevierd
man, die geld genoeg had om een schip uit te
rusten waarmee hij een tocht maakte langs de
schilders in de Zuidelijke Nederlanden. Carel
van Mander beschrijft in zijn Schilderboeck
hoe die laatste reis verliep.
Te Middelburg ontmoette Lucas de schilder
'Jan Gossaert, die Mabuse heette', en die hij
met diverse andere 'constgenoten' fuifde op
een banket van wel 'tsestigh' gulden. Hij reis
de verder naar Vlaanderen in gezelschap van
Jan van Mabuse, die 'een cleedt van gouden
laeken' droeg, terwijl Lucas 'hadde aen eenen
rock van ghele zijden cameloot (kameelharen
stof), dat in de Sonne oock eene glans hadde
als van gout'. Het verhaal over de kledij is in
zoverre belangrijk, dat Carel van Mander ver
haalt hoe sommige Zuidnederlandse schilders
Lucas van Leyden in verband met het verschil
in kledij, minachtten en voor een minder schil
der hielden dan Jan van Mabuse! Tijdens de
reis klaagt Lucas 'eenigh vergift door yemant
hem benijdende ontfanghen te hebben gehadt;
want hy van desen tijdt af nemmermeer recht
ghesont en was'. Het is een feit dat Lucas de
laatste jaren voor zijn dood bedlegerig is ge-
72
