vrouw aan het inventariseren zijn, terwijl de rechtse man vol leedvermaak naar de vrouw kijkt. Dit is typisch Jan Steen: de menselijke gebreken schilderen en vooral de gevolgen die zij voor de betrokkenen hebben. De ideeënwereld van de zeventiende eeuw Veel voorwerpen op zeventiende-eeuwse schilderijen hebben een dubbele betekenis Men had er behoefte aan de dingen niet alleen in hun onmiddellijke verschijningsvorm te zien maar ook in hun symbolische waarde. In een boek daarover, 'Sinnepoppen' van Roe mer Visscher, komt een plaatje voor van een lege beurs met de uitleg, dat zolang de beurs gespekt is, vrolijkheid heerst, maar raakt de beurs leeg, dan kan men zijn verdriet niet meer wegdrinken in het café en is men wel gedwongen thuis te zitten bij een klagende vrouw en kinderen, die huilen van de honger. Het is heel goed mogelijk dat Jan Steen met de lege beurs die voor de huilende vrouw op de grond ligt, zoiets heeft willen zeggen. De kruik in de nis rechts op de voorgrond zou het gezegde 'De kruik gaat zolang te water tot hij barst' kunnen weergeven, maar helemaal zeker weten wij dergelijke dingen nooit. Vaak wordt de uitleg aan de beschou wer overgelaten. Groot colorist De geest van de werken van Jan Steen is zo fris en levend dat zij nooit in vergetelheid zijn geraakt. De grote populariteit die de werken altijd hebben genoten is wel verklaard uit de verbondenheid die het 'gewone volk' voelde met zijn werken. Uit zijn werken spreken geen haat en bitterheid, veeleer bespeurt men medelijden met de menselijke zwakheden die hij weergeeft en waarbij hij voorzichtig tot wijsheid maant. Niet alleen om de voorstel lingen van zijn schilderijen is hij beroemd; hij is een colorist van de hoogste rang. Zijn werkwijze, die in nauw contact staat met de door hem mede-opgerichte Leidsche School, is zeer verzorgd. Zijn kleuren, levendig door talrijke nuanceringen, vervielen nooit tot het gladde en soms koude aspect van zijn stad genoten. De vele leermeesters die hij heeft gehad, hebben geen of weinig invloed op zijn werk uitgeoefend. Ook Arnold Houbraken getuigt in 'De groote schouburgh' van het meesterschap van Jan Steen met de woorden: 'Jan Steen, die altyd vrolyk van geest, doorzyn vernuft en penceel dingen heeft konnen uit drukken, zoo in opzicht van de natuurlyke ver beelding, als wyze van schilderen, die ver- wonderinge verdienen'. 26

Rabobank Bronnenarchief

blad 'de boerenleenbank' (CCB) | 1969 | | pagina 42