beenharnas draagt, te vergelijken met de been
bekleding zoals wij die uit talloze cowboyfilms
kennen.
Wat doet deze man op dit schilderij? Of liever:
wat heeft hij gedaan? Afgaande op het harnas
en op de kruisboog op de toonbank, zou men
kunnen veronderstellen dat het een soldaat
is die, terug uit de oorlog, zijn kruisboog heeft
beleend om van de ontvangen duiten eens
goed uit te gaan. Wat hij gekregen heeft houdt
hij vast in zijn linkerhand. Op het paneeltje
is niet duidelijk te zien of het een buidel met
geld is of een briefje. De man kan ook een bur
gerwacht zijn die terugkomt van zijn dagelijk
se ronde, de kruisboog heeft ingeleverd en
zijn dagloon heeft ontvangen. Dat het in ieder
geval iemand is die zijn werk heeft gedaan, valt
uit de toestand van zijn kledij op te maken; zijn
linnen onderhemd steekt uit zijn wambuis en
de bindseltjes van zijn beenharnas hangen er
maar slordig bij.
Of de mannen bij de toonbank tegen elkaar
praten dan wel dat de een de ander iets over
handigt, is niet duidelijk. Gezien de tijd waar
uit dit paneeltje stamt, kan men veronderstel
len dat de rechtse burger staat afgebeeld in
de voor de middeleeuwen karakteristieke hou
ding van: ik spreek. De man met de hoed strekt
zijn arm uit in een even typerend gebaar, waar
mee hij wil zeggen: ik luister. Maar het is ook
mogelijk dat de burger zonder hoed de kruis
boog aan de handelaar heeft verkocht. De
koop wordt met een handje-klap bevestigd en
de man achter de toonbank telt het bedrag uit,
waarvoor de koop gesloten is.
Zoals blijkt, kan men over de voorstelling op
dit paneel honderd-en-een gissingen maken.
Het schilderijtje, dat 28,5 bij 25 centimeter
meet, is pas ontdekt en hangt in het Rijksmu
seum in Amsterdam. Wij zullen naar de pre
cieze voorstelling moeten blijven gissen, tot
dat een kunsthistoricus, die er het fijne van wil
weten, het paneel aan een diepgaand onder
zoek onderworpen heeft.
Schilder uit de Sienese school
Ons paneeltje, geschilderd in olieverf op beu
kenhout, is naar alle waarschijnlijkheid afkom
stig uit de Sienese school. Maar wie het ge
schilderd heeft is nog onbekend. Sienese
school is de benaming voor een groep kunste
naars die werkten in een stijl die gebruikelijk
was voor Siena in Noord-ltalië. De Italiaanse
steden waren vooral in de 12e en 13e eeuw
meer staat dan stad. Zij probeerden elkaar te
overtroeven op het gebied van staatsaangele-
genheden, kunst en cultuur, wat de prestaties
op de diverse gebieden ten goede kwam. In
Noord-ltalië, in het door Goethe bezongen
Toscane, lagen steden als Pisa, Siena, Arez-
zo en Florence. Vooral tussen Siena en Flo
rence ontstond een grote rivaliteit om de eer
ste plaats onder de steden van Toscane. Het
karakter van beide steden werd onder meer
bepaald door de streek waarin zij lagen: de
stad Siena was gebouwd op de kammen van
drie heuvelketens en stak steil omhoog in het
barre rotsachtige land. Florence daarentegen
lag in een lieflijke en vruchtbare laagvlakte.
Het was een stad vol monumentale gebouwen,
harmonisch gerangschikt langs grote piazza's.
De huizen en paleizen in Siena waren smal en
steil, de straten nauw en bochtig. De in deze
tijd opkomende Noordse gotiek oefende voor
al veel invloed uit op de Sienezen, die de slan
ke omhoogstrevende lijnen van de gotiek als
iets vertrouwds ervoeren, wat blijkt uit de wer-
647
