DE COMPUTER
zo intelligent als een lintworm
Pascal, Babbage en Hollerith
De computer in zijn meest gecompliceerde
vorm is het voorlopige eindpunt van een lange
reeks moeizame experimenten en zonderlinge
constructies. Een constructie die niet zo zon
derling was en die de kiem heeft gelegd voor
de huidige elektronische rekenmachine was de
mechanische rekenmachine van Blaise Pascal,
een van de beroemdste wijsgeren en wiskun
digen van de zeventiende eeuw. Zijn rekenma
chine was slechts 36 cm lang, 13 cm breed en
8 cm hoog, en ofschoon zij alleen nog maar kon
optellen en aftrekken, werd het in Pascals tijd
als een wonder beschouwd. Pas in 1750 ont
stond de rekenmachine, die zowel kon optel
len en aftrekken als delen en vermenigvuldi
gen. Omstreeks 1830 kreeg de Engelsman
Charles Babbage van zijn regering de op
dracht om een door hem uitgevonden automa
tische rekenmachine te bouwen voor het be
rekenen van mathematische en getijden-tabel
len. Deze rekenmachine zou uit twee delen
moeten bestaan, een deel dat rekende en een
dat de resultaten afdrukte. Alleen het eerste
deel kwam klaar, de bouw ervan duurde vijf
jaar en kostte in totaal 17.000 pond sterling.
132
Bij deze machine paste Babbage een systeem
toe waarbij onder meer gebruik werd gemaakt
van geponste kaarten, die in die tijd al in de
Jacquard-weverij voor het weefpatroon wer
den gebruikt. Vijftig jaar later zou Hollerith
de door Babbage gedane uitvindingen toe
passen bij de constructie van zijn machines.
Hollerith was een Amerikaans statisticus, die
in 1880 meewerkte aan een volkstelling in de
Verenigde Staten. Hij deed toen de ontdekking
dat de gegevens van de vorige volkstelling,
die enkele tientallen jaren eerder had plaats
gevonden, nog niet waren verwerkt. Hij kwam
op het idee het statistische materiaal te ver
werken door middel van kaarten met pons
gaten. Per persoon werd een kaart gemaakt
en elk ponsgat stelde een bepaalde hoedanig
heid voor, bijvoorbeeld geslacht, beroep, leef
tijd enzovoort. De machine die deze kaarten
moest verwerken, werkte volgens het elektro
magnetische principe, groepeerde de kaarten
naar de ponsposities en telde dan de kaarten
per groep. Interessant is dat Pascal zijn reken
machientje uitvond toen hij zeventien jaar oud
was. Babbage was in zijn twintiger jaren toen
hij de automatische rekenmachine bouwde en
toen Hollerith zijn machines bouwde met als
