bedrag van twaalf miljard zloty's (tegen de offi
ciële koers ruim twee miljard gulden), terwijl
hun gezamenlijke spaartegoeden slechts ne
gen miljard zloty's beliepen. De spaartegoe
den nemen echter procentueel veel sneller toe
dan de uitstaande leningen, zodat men mag
verwachten dat het coöperatieve landbouw
krediet in Polen over enige tijd zichzelf zal
kunnen financieren.
Alle rentetarieven worden vastgesteld door de
staat. Deze gebruikt de rentetarieven als in
strument van de landbouwpolitiek. Zo kan de
boer zijn aankopen van kunstmest financieren
met krediet a vier procent en kan hij contract
financiering krijgen a drie procent. Als derge
lijke financiële prikkels niet helpen neemt de
staat krachtiger middelen te baat. Momenteel
is een wetsontwerp in voorbereiding dat de
boeren zal verplichten om kunstmest te ge
bruiken. De leningen die de boerenleenban
ken uit de hun toevertrouwde middelen ver
strekken dragen een rente van zes procent of
hoger.
Psychologisch
Alle boerenleenbanken in Polen zijn lid van
een Centrale Unie, die in Warschau zetelt. De
ze Unie oefent controle uit op de plaatselijke
banken, inspecteert hun administratie en stip
pelt richtlijnen uit voor hun beleid. De Cen
trale Unie is zelf weer ondergeschikt aan de
Opperste Coöperatieve Raad, het alomvatten
de lichaam dat de hoogste autoriteit vertegen
woordigt in het Poolse coöperatiewezen.
Een belangrijk en opvallend verschil met de
omstandigheden waaronder de boerenleen
banken in Nederland werken, is gelegen in de
afwezigheid van concurrentie. De rente en alle
overige voorwaarden die de postspaarbank
biedt, zijn precies gelijk aan de voorwaarden
bij de boerenleenbanken. De werkgebieden
zijn netjes afgepaald, zowel geografisch als
naar functie in het krediet- en betalingsver
keer. Andere spaarbanken bestaan er niet,
handelsbanken evenmin. Andere beleggings
vormen dan spaartegoeden bestaan ook niet:
obligaties, aandelen en dergelijke passen niet
in het 'socialistische' systeem en worden
daarom niet toegelaten Alleen de Nationale
Bank en instellingen als de reeds genoemde
Landbouwbank treden als financiers op.
Strikt genomen zouden deze staatsinstellin
gen het alleen ook wel af kunnen. De voor
naamste reden waarom de staat dan toch de
coöperatieve banken stimuleert, is gelegen in
het psychologische vlak. De staat ziet in dat
het kredietwezen beter functioneert als de
kredietnemers en spaarders er zelf enige zeg
genschap in hebben. Dezelfde overwegingen
laat men ook gelden voor verbruikscoöpera
ties en andere coöperatieve instellingen. Mis
schien ziet men de coöperatie ook als een
soort tegenwicht tegen de ambtenarij, die in
collectief geregeerde landen hoogtij viert. Dat
laatste heeft men ons echter nergens met
zoveel woorden toegegeven.
Grote broer
De coöperatieve sector is in Polen sterk ont
wikkeld. Wij hebben met onze groep nog veel
andere coöperatieve instellingen bezocht, zo-
Weliswaar hebben de meeste coöperaties, ook de
boerenleenbanken, de vorm van coöperaties op aande
len, maar deze aandelen zijn verbonden met het lid
maatschap en doen geen dienst voor beleggingsdoel
einden.
276
