gratis uit de grond verrijst is vanzelfspre
kend. Het heeft dan ook vijftien miljoen gulden
gekost.
En nu zou een boer geen boer meer zijn als
hij over zo'n bedrag niet mopperde. Een alge
meen gemompel was de reactie. Ik hoorde
een paar Limburgers in mijn buurt neuriën
'Waar we heen gaan weten wij nog niet. Jelle
zal wel zien, Jelle zal wel zien'. De psycholoog
achter de groene tafel had dit natuurlijk ver
wacht. Met enige stemverheffing sprak hij:
'Het overgrote deel is reeds afgeschreven en
volgend jaar wordt het laatste deel afbetaald'.
Als bij toverslag was het geroezemoes ver
dwenen. De halzen rekten zich en men keek
fier om zich heen, zo van: 'Wat zeg je daarvan.
Knap werk'. Alles was vergeten en niemand
vroeg: 'Heren, leer ons die kunst van sparen'.
De rondleiding door het gebouw verliep vlot.
De dames en heren employé's bleven gewoon
doorwerken en schenen helemaal niet gehin
derd te worden al liepen 450 mensen de boel
te bekijken. Van ruimte gesproken!
De kluis met alles wat er aan beveiliging bij-
hoort, had veel bekijks. Voor mij, die tientallen
jaren alles met de hand geschreven en met
het hoofd berekend heb, was het werk van de
computer een openbaring. Wat deze appara
ten in bliksemsnelheid kunnen berekenen, le
zen, schrijven, opbergen en weer terug
vinden is formidabel. Onwillekeurig komen bij
de primitieve mens op zo'n ogenblik weer in
zijn verbeelding terug, de dagen en nachten,
besteed aan het schrijven en optellen van de
tientallen meters lange kolommen van de uit
treksels op het einde van het jaar. Zij moesten
worden opgeschreven, opgeteld en kloppend
worden gemaakt. Een fors stuk van je salaris
ging in een paar maanden over in handen van
een hulp, die je zelf moest betalen.
De mooiste uitvinding van de laatste eeuw was
voor mij dan ook de elektrische telmachine.
Ik schafte er een aan op kosten van de bank
(Reserve 70.000 gulden). Bij de eerste inspec
tie moest de goedkeuring van Eindhoven bo
ven komen. Die was er niet. Vergeten aan te
vragen. 'Zo'n machine hadden ze nooit toege
staan', zei de man. 'Dat wist ik, vandaar mijn
vergeetachtigheid'. Misschien waren ze in
Eindhoven toen al aan 't sparen voor dit prach
tig gebouw, waar thans de computer, tevreden
zoemend en alsmaar knipogend in een oog
wenk het werk doet, waar zich vroeger tien
tallen hoofden over pijnigden. Geen wonder
dat deze mechanische breinen met alle zor
gen worden omringd. Ik heb me laten vertellen,
dat de ruimten waarin ze verblijven, op con
stante temperatuur en vochtigheidsgraad wor
den gehouden. Ze zijn het waard want zij ne
men de mens zenuwslopend werk uit handen.
Het doet weldadig aan overal in dit prachtige,
zakelijke gebouw, op te merken dat de mensen,
die hier het beste deel van hun leven moeten
doorbrengen, niet zijn vergeten. Ondanks de
geweldige ruimten, is het interieur toch huise
lijk. 'Dat doet die vloerbedekking', zei een
reisgenoot. Ik had het nog niet opgemerkt. Hij
wel; hij was pas getrouwd. 'Man, dat kost een
fortuin', sprak hij verbijsterd en in één adem
noemde hij zo maar, naam, kwaliteit, kleur en
de prijs per vierkante meter. Merkend dat ik
oud zeer had opengehaald trachtte ik nog te
sussen docr te zeggen: 'Jij hebt per vierkante
meter ingekocht, maar hier is per hectare ge
leverd en wie zal zeggen hoeveel reductie
daarbij gegeven is'. 'Het kost een fortuin, een
177
