praktijk de vraag aan de orde is, hoe de ban
ken en de overheid aan zulke zware financie
ringslasten tegemoet kunnen komen.
Oplossing voor dit probleem
Uit het bovenstaande blijkt hoezeer de lasten
oplopen als de jongeman weinig vermogen
heeft. Rentesubsidie is een oplossing die
sommigen in deze situatie voorstellen. In de
ons omringende landen verleent de overheid
aanzienlijke rentesubsidies. Vóór deze subsi
die pleit het feit dat de rente als kostenfactor
voor de boer nogal zwaar weegt, tengevolge
van de lage omloopsnelheid van het kapitaal,
de hoge investeringen in grond en de veelal
lage marges waarmee de landbouwer vaak
genoegen moet nemen.
Tegen de subsidie pleiten: de rechtstreekse
inkomensoverdracht die de gemeenschap
moet bekostigen, en de mogelijkheid dat de
grondprijzen verder stijgen omdat de onder
nemer zijn kostenberekening waarschijnlijk op
de lagere rentelasten gaat baseren. Ook de
praktische uitvoering, in de zin van: wie krijgt
de subsidie wel en wie niet, lijkt niet eenvou
dig. Overigens zal het laatste woord hierover
nog wel niet gezegd zijn.
Een andere oplossing zou kunnen liggen in een
verlaging van het aflossingspercentage. Dat
is voor de landbouwkredietbanken echter vrij
wel niet meer mogelijk, ten eerste omdat de
maximale looptijden al aardig zijn opgetrok
ken (tot 71 jaar), en verder omdat de bank het
geld dat zij uitzet niet voor onbeperkte tijd
beschikbaar heeft.
Pacht
Een andere mogelijkheid is deze dat men de
pacht aantrekkelijker maakt voor de verpach
ter. Hogere pachtnormen zullen er immers toe
leiden dat pachters minder vaak gedwongen
zullen zijn om de voorheen gepachte boerde
rij te kopen. Misschien kan erfpacht hierbij
een oplossing bieden. De erfpachter heeft een
lagere kapitaalsbehoefte en bij een goed ge
regeld contract is hij vrij in de inrichting van
de gebouwen. Erfpacht heeft voor de verpach
ter, mits de pachtperiode meer dan 25 jaar
duurt, de aantrekkelijkheid dat hij niet aan de
pachtprijsbeheersing is gebonden. De pacht
prijs, hier canon geheten, zou men dan ook
procentueel met de grondprijs of de pachtprijs
kunnen laten stijgen. De financiering van de
grond trekt al geruime tijd allerwege aandacht.
De Commissie Landbouwkrediet signaleerde
in haar rapport destijds al de nu actuele finan
cieringsproblemen van de grond, zoals die
hierboven zijn beschreven.
Het voorgaande samenvattend, meende de
heer Bakx dat de afvloeiing van het familie
vermogen, de stijging van de grondprijzen en
de neiging tot bedrijfsvergroting, op den duur
waarschijnlijk steeds grotere leningen van de
financieringsinstellingen zullen nodig maken.
Het is een open vraag of de landbouwkrediet-
banken daaraan kunnen voldoen, ondanks het
feit dat zij hun financieringsmogelijkheden in
samenwerking met het Borgstellingsfonds al
zo ruim hebben gesteld.
Pachtmaatschappij
De heer Bakx drukte het ongeveer zo uit, dat
het antwoord op deze structurele veranderin
gen ook een meer ingrijpend, dus eveneens
structureel, antwoord moet zijn. Concreet gin
gen de gedachten van de inleider daarbij uit
46
