drijfstakken, steeds een stijging van de werk
gelegenheid elders heeft gestaan, en hij staaft
dat betoog met cijfers. Dat die ontslagen en
bedrijfssluitingen in ons land niet iets van het
laatste jaar zijn blijkt bijvoorbeeld daaruit, dat
alleen al in de landbouw in de laatste vijftien
jaren de werkende bevolking met circa 175.000
personen is gedaald. En in de detailhandel
daalde sinds 1950 het aantal zelfstandigen
met niet minder dan 33.000. Dat deze ver
mindering van het aantal zelfstandigen niet
uit een conjunctuuromslag voortvloeide, blijkt
ook daaruit, dat in diezelfde vijftien jaren de
totale werkgelegenheid in de detailhandel
toch met niet minder dan 100.000 man steeg.
Men heeft hier niet zozeer te maken met
schommelingen in de welvaart, alswel met
structurele en dus blijvende verschuivingen
en veranderingen in het bedrijfsleven. Ziet
men bedrijfsbeëindigingen en ontslagen in de
ene sector, elders in de detailhandel ziet men
een aanzienlijke groei, bijvoorbeeld waar het
betreft de meer duurzame consumptiegoede
ren als meubelen, huishoudelijke artikelen
(wasmachines en dergelijke), sieraden. Een
blijvend verschijnsel is ook het ontstaan van
grotere bedrijven, onder andere door fusies,
de vorming van inkoopcombinaties en andere
samenwerkingsvormen. Die ontwikkeling naar
grotere eenheden en meer concentratie wordt
ook beïnvloed doordat de concurrentie van
uit het buitenland steeds scherper wordt, ter
wijl anderzijds de afzetmarkt door het weg
vallen van de grens wordt vergroot. Kortom:
de vorming van de EEG speelt in deze ontwik
keling een grote rol. In het buitenland ziet men
trouwens dezelfde neiging naar het vormen
van grotere eenheden.
Uit dat alles is duidelijk dat men een bericht
over ontslagen bij een bepaald bedrijf niet
zonder meer mag zien als een herfstblad in
onze nog zonnige economie, want tegenover
een daling hier staat dikwijls een expansieve
ontwikkeling elders. Sluit de handel in ko-
lenkachels voor een groot deel, dan staat daar
een stormachtige ontwikkeling rond het aard
gas en zijn toepassingen tegenover. Zeer snel
verloopt ook de groei in de chemische in
dustrie en in de verhandeling van haar pro-
dukten.
Toch blijft de vraag waarom zich die structu
rele wijzigingen juist nu voordoen. In ant
woord daarop kan men wijzen op de zeer ster
ke loon- en prijsstijgingen van de laatste ja
ren. Zij betekenden immers dat de kosten van
de ondernemers in hoge mate stegen, hun
winstmarges daalden en hun concurrentiepo
sitie werd verzwakt. Daarbij kwam juist in de
laatste tijd een ongekende krapte op de kapi
taalmarkt en dienovereenkomstig een zeer
hoge rente. Bij dat alles kon het moeilijk an
ders of er zouden op diverse plaatsen in het
economisch leven moeilijkheden ontstaan.
Wat nu die daling van de winstmarge betreft,
vooral voor de middenstand was het van enor
me betekenis dat daartegenover in nagenoeg
alle branches in 1965 een omzetstijging stond
waardoor de margedaling werd opgevangen.
Over het beloop van die omzetten in de detail
handel zijn, dank zij de activiteiten van het
EIM - het Economisch Instituut voor de Mid
denstand - nauwkeurige gegevens bekend. Zij
tonen aan dat de stijgingen in de diverse bran
ches sterk uiteenlopen. Opvallend is een be
langrijke toeneming van de omzet in de de-
6483
