da kunnen zich over een veel langere pe
riode uitstrekken. Dan nog is het zeer moei
lijk vast te stellen of deze resultaten inder
daad geheel voor rekening komen van de
gevoerde propaganda.
Ook andere factoren oefenen hun invloed
uit op de ontwikkeling van de boerenleen
banken. Wij denken hierbij bijv. aan de
thans bestaande hoogconjunctuur en het
streven naar hezitsspreiding.
Goed georganiseerde propaganda-activitei-
ten, waarvan de kosten in verhouding staan
tot de omvang van de bank, zullen te allen
tijde hun steentje bijdragen in de ontwik
keling van de desbetreffende bank.
Over de vorm van deze activiteiten valt
uiteraard veel te zeggen. Het uitgangspunt
moet echter altijd zijn: de „massa" benade
ren op een wijze, die prettig aandoet en al-
lerwege geapprecieerd wordt. liet is een
vaststaand gegeven, dat een benadering
van de massa via het kind in veel gevallen
succesvol is. Wij kunnen veilig aannemen
dat de actie van de Boerenleenbank te Half
weg grote goodwill heeft gekweekt bij de
ouders van de betrokken kinderen. En niet
alleen bij de ouders, maar ook bij de overige
gezinsleden, familie en vrienden.
En hier komen we op het terrein van wat
genoemd wordt de secundaire werking van
de propaganda. Deze secundaire werking
kan in veel gevallen het belangrijkste zijn.
Dit komt het best tot uitdrukking in het
onderhavige geval en in de benadering van
de jeugd in het algemeen. De kassier die
veel werk maakt van de jeugd heeft dit
goed begrepen. De kosten die hij maakt en
de moeite die hij zich getroost staan nim
mer in een gunstige verhouding tot de aan
wijsbare resultaten bij het jeugdsparen.
Maar toch gaat hij door, omdat hij, nog af
gezien van de betekenis van het gezegde:
„wie de jeugd heeft, heeft de toekomst",
over de hoofden van zijn jeugdige spaar-
dertjes heen, de resultaten ziet van de se
cundaire werking van zijn activiteiten.
De vorm van de propaganda-activiteiten,
waar het hier uiteindelijk om gaat, kan
plaatselijk geheel verschillend zijn, afhan
kelijk van de positie, waarin de betrokken
Boerenleenbank zich bevindt. Voor de
Boerenleenbank te Halfweg, die ter plaatse
te maken heeft met concurrentie van een
aantal andere spaarbanken, zullen uiteraard
andere maatstaven gelden dan voor de Boe
renleenbank te X, die ten aanzien hiervan
in meer gunstige omstandigheden verkeert.
Om dus tot een juiste beoordeling van een
elders toegepaste propagandavorm te ko
men, dient men steeds volledig geïnfor
meerd te zijn over de ter plaatse aanwezige
omstandigheden.
Beschouwen wij daarnaast de ontwikkeling
die de Boerenleenbank te Halfweg in de
laatste jaren heeft te zien gegeven, dan
kunnen we veilig stellen dat de letters
„ON" in de aanhef van dit artikel geheel
overbodig zijn.
821
