7224
Raiffeisen was méér dan ethicus alleen, hij was ook
psycholoog en economist en wel van uitzonderlijk formaat.
Het grondig doordachte, als het ware wijsgeerig stelsel is
in zijn grondstellingen toepasselijk in alle landen en alle
tijden. De dagelijksche praktijk van een halve eeuw houdt
ons doorloopend in bewondering voor de werkelijk geniale
wijze waarop deze man economie en psychologie in zijn
systeem samenbracht. Vijftig jaren geleden sprak Pater van
den Eisen na grondige bestudeering van het reeds elders
bereikte, ,,van dien genialen man" en wij onderschrijven,
geschraagd door een zoo ruime ervaring, deze kwalificatie
zonder voorbehoud.
Het feit, dat de beleving van de in dit stelsel neergelegde
grondbeginselen een zoo ongestoorden bloei in het ver
leden mogelijk maakte, wijst ons dan ook verder den weg.
Dit systeem blijve het compas voor een veilige vaart tot in
de verste toekomst.
Hiermede is niet gezegd, dat de komende periode de
vorige slechts zal hebben te dupliceeren. Zoo eenvoudig is
het niet, want: l'histoire ne se répète pas, de geschiedenis
herhaalt zich niet. Nieuwe tijden zullen nieuwe problemen
scheppen, doch een goed afgesteld compas is op alle vaar
wateren bruikbaar en noodig.
Indien wij, ter bestrijding van misvattingen, de mérites van
economisch-psychologischen aard op den voorgrond plaat
sten, beteekent dit niet een mindere waardeering voor de
ethische.
Wij zijn van ganscher harte de aanwijzingen toegedaan,
die Raiffeisen ons in dit opzicht heeft gegeven, zoowel de
sociale in algemeenen zin als die van meer positief chris-
telijken inslag. Wat deze laatste betreft werd en wordt
zoowel in de statuten der Centrale als die der aangesloten
banken belichaamd, de duidelijk uitgesproken opvatting van
Raiffeisen, dat ,,de zedelijke krachten, wier kweekplaats het
Christendom is, tot oplossing van het sociale vraagstuk on-
__ontbeerlijk zijn."
De bewogenheid rond het midden der vorige eeuw deed
Raiffeisen naar vaste polen zoeken. Leven wij thans niet
in een reprise van dien tijd, doch thans met veel woester hef-
