6036
Wanneer ergens het zaad der coöperatieve gedachte-
wortel heeft geschoten, dan is het wel in den Land
bouw, niet alleen wat het credietwezen betreft, waar
van ik U zoo juist een tweetal indrukwekkende cijfers,
noemde, maar op schier al het werkgebied van den boer
en tuinder, dat niet de directe bearbeiding van den bo
dem betreft, hebben de boeren en tuinders tot coöpe
ratieve samenwerking hun toevlucht genomen.
Wij zien dan de coöperatieve samenwerking voor den
aankoop van bedrijfsbenoodigdheden: kunstmest, vee
voeder, zaaizaad, enz. Bijna ieder dorp kent zijn coöpe
ratieve aankoopvereeniging, gecentraliseerd in de zgn.
„Handelsraden" van de gewestelijke Boerenbonden en
in het Centraal Bureau van het Nederlandsch Land-
bouwcomité. Tezamen hebben die coöperaties een om
zet van rond 110 millioen gulden per jaar.
Wij zien die coöperatieve samenwerking voorts op
het gebied van de verwerking van de producten: melk,
suikerbieten en aardappelen, van stroo en vlas. Ons-
land telt rond 500 coöperatieve zuivelfabrieken, gewes
telijk georganiseerd en landelijk federatief verbonden
tot een krachtigen bond, 6 coöperatieve suikerfabrie
ken, 16 coöperatieve aardappelmeelfabrieken en 9 coö
peratieve stroocartonfabrieken dit is meer dan de
helft van het totaal dezer fabrieken in Nederland.
Dat wil dus zeggen, dat meer dan de helft van het
aantal dier fabrieken in Nederland, het eigendom is van
de boeren en geleid en bestuurd wordt door de boeren.
De boeren hebben ook hun eigen exportslachterijen
en vleeschwarenfabrieken, doch het deel van de door
die fabrieken verwerkte producten is niet zoo groot als
van de zoojuist genoemde bedrijfstakken.
Van grooten omvang is de coöperatieve afzet van de
land- en tuinbouwproducten: ik noem de tuinbouwvei
lingen met een omzet van vele millioenen, de export-
vereenigingen voor zuivelproducten, de coöperatieve
eiermijnen, die millioenen en millioenen eieren verhan
delen.
