2822
heeft geboden, wanneer de nood het hoogst was. Met
dankbaarheid mogen wij dan ook gewagen van de over
heidsmaatregelen, die het hebben mogelijk gemaakt,
dat het platteland ten minste voor den ondergang werd
behoed.
Geachte Vergadering, dat is een feit van bijzondere
beteekenis, een feit, dat wij in deze benauwende tijden
niet mogen vergeten. Als wij de blikken om ons heen
slaan en wij verdiepen ons in de grondoorzaken van het
zedelijk verval en van de tegenwoordige algemeene
economische depressie, dan komt men eerst tot het dui
delijk besef, hoe geweldig de groote wereldoorlog op
het volksbestaan, niet alleen van ons land, doch van
geheel Europa en ver daarbuiten heeft ingewerkt. Dan
komt men eerst tot de bittere overtuiging, dat 1914
ons heeft gebracht een oorlog van geweldige verschrik
kingen, waarvan de naweeën nu nog de menschheid in
een matelooze ellende dompelen en het onnoemelijke
leed, dat er uit voortsproot, nog in millioenen harten
doet voortschreien. Wij moeten constateeren, en zulks
als een verschrikkelijk gevolg van dat geweldig wereld
gebeuren, dat er millioenen menschen zijn, die leven
in schier ondraaglijken kommer en onzekerheid en die
dientengevolge als betreurenswaardige slachtoffers ten
prooi zijn gevallen aan de verbittering en de vertwijfe
ling; dat er millioenen onschuldige kinderen zijn, die
het noodzakelijkste ontberen, dat er tallooze vaders en
moeders zijn, die met angst en wanhoop in het hart
aan de toekomst denken of liever daaraan niet durven
denken. M. d. V. Wij moeten constateeren, dat er mil
lioenen wezens zijn, die aan geen mildheid of vreugde
meer kunnen gelooven en zich beschouwen als de uit-
gestootenen en onterfden in een onmenschelijke maat
schappij, die of in geestelijke of in materieele ellende
ofwel in beide zijn ten onder gegaan, niettegenstaande
het feit, dat ook zij eenmaal het verlangen hadden en
den sterken wil, om door onderling vertrouwen en sa
menwerking verzoening en welvaart tot stand te bren
gen, om door wederzijdsche tegemoetkoming de kloven
en tegenstellingen te overbruggen; om door gemeen-
