2381
het maar alleen hierom, dat onze land- en tuinbouw
tegenwoordig er op kan bogen, niet alleen niet achterlijk
te zijn, maar bovendien te kunnen steunen op een goede
organisatie van zijn aan- en verkoop en niet het minst
op een uitstekend geoutilleerd credietwezen. Juist het
ontbreken hiervan was in de tachtiger jaren een der oor
zaken, waardoor de crisis zoo fel ingreep en zooveel
slachtoffers maakte.
Dat neemt niet weg, dat zulke wereldcrisissen, als
zij er eenmaal zijn, met alle middelen moeten worden
bekampt en bestreden. De boer alleen kan niets, de ge
organiseerde boer kan iets bereiken, maar zonder Over
heidshulp zal het zeer weinig kunnen zijn. En nu is het
merkwaardig, dat bij de crisis in 1825 de Overheid nog
actief heeft ingegrepen, om den stroom van buiten-
landsch graan, die destijds, zooals ook nu de oorzaak
van veel onheil was, door tijdelijke graanrechten af te
leiden en te doen verminderen, terwijl in 1880 de Staat
zich al meer en meer op den achtergrond hield en zich
beperkte tot de indirecte hulp, bestaande in verbeterde
voorlichting en het steunen en aanmoedigen van de
eigen organisatie der boeren.
En thans M. d. V. weten wij allen maar al te wel,
dat de Regeering zich naar veler meening nog al te zeer
vastklampt aan oude dogma's en intusschen nog maar
zeer moeilijk er toe bewogen kan worden, iets te doen
ter vermindering van de gevolgen der crisis.
Ik meen, dat het in het algemeen belang van ons land
zou zijn, als de Regeering zich op dit punt meer bewust
werd van hetgeen onder de huidige omstandigheden
haar taak is. Zij kan niet alles voorkomen en niet alles
genezen, dat weten wij allen maar al te wel. Maar zij zou
wel degelijk veel meer kunnen, ja moeten doen, om de
zeer bescheiden wenschen te vervullen, die de gezamen
lijke landbouworganisaties met betrekking tot de hulp
der Regeering hebben naar voren gebracht. Het lust mij
niet, hier stuk voor stuk deze punten na te gaan, en
ik meen, dat het hier ook niet de plaats daarvoor is,
want ik roer deze kwestie slechts aan, in zooverre zij
in verband staat met onze Boerenleenbanken-organi-
