'Als de coöperatie nog
niet bestond, zou ze moeten
worden uitgevonden'
De Verenigde Naties hebben 2012 uitgeroepen tot het Jaar van de Coöperatie. Reden voor
Bank in Beweging om stil te staan bij dit bijzondere ondernemingsmodel, dat niet alleen ten
grondslag ligt aan de Rabobank, maar ook aan tal van andere initiatieven over de hele wereld.
Wat was ook alweer de essentie? Wat is het bestaansrecht vandaag de dag? En vooral ook: wat
is de toekomst?
Tekst: Pierre Spaninks
Illustraties: fihonald Blommestijn
A öj» - éi
"Een autonome associatie van personen die zich op vrijwillige
basis verenigen om hun gemeenschappelijke economische, sociale
en culturele behoeften en ambities te realiseren door middel van
een organisatie waarvan zij samen de eigenaren zijn en die
democratisch gecontroleerd wordt." Zo definieert de International
Co-operative Alliance (ICA) het coöperatieve
ondernemingsmodel, dat ook ten grondslag ligt aan de Rabobank.
De ICA is een internationale organisatie waarin coöperaties van
over de hele wereld verenigd zijn om hun belangen te behartigen.
Coöperatieven baseren zich op zelfhulp, eigen
verantwoordelijkheid, democratie en gelijkwaardigheid,
gerechtigheid en solidariteit. En op de veel geciteerde
coöperatieve principes: een vrijwillig lidmaatschap dat openstaat
voor ieder die dat wil, democratische controle door de leden,
economische participatie van de leden, autonomie en
onafhankelijkheid, informatie en scholing, samenwerking tussen
coöperatieven en zorg voor de gemeenschap.
De eerste coöperatieven van de geïndustrialiseerde wereld dateren
uit de achttiende eeuw, de eerste coöperatieve banken uit de
tweede helft van de negentiende. Honderdvijffig jaar later blijkt de
coöperatieve gedachte en het coöperatieve bestuursmodel
springlevend. Wereldwijd hebben coöperaties - alle sectoren bij
elkaar genomen - bijna een miljard leden in meer dan honderd
landen. In Duitsland is een op de vier inwoners lid van een
coöperatie, in Kenia een op de vijf, in Honduras een op de drie, en
in Singapore zelfs een op de twee.
Wind in de zeilen
Niet alleen in de sociale sector is de coöperatie een succesvolle
organisatievorm, maar ook in het zakenleven. Daar is de
coöperatie een aantrekkelijk alternatief gebleken voor de
beursgenoteerde onderneming, ook - of juist - in tijden van
crisis. Dat geldt niet in de laatste plaats voor de bancaire sector,
waar coöperatieve instellingen een belangrijke rol spelen. Denk
aan de Britse Co-operative Bank, de Cypriotische Co-operative
Central Bank, het Franse Crédit Agricole, de Duitse DZ BANK en
niet te vergeten Rabobank. Alleen al in Europa hebben de
coöperatieve banken samen 160 miljoen klanten en 50 miljoen
leden. Hun gezamenlijk marktaandeel is circa 20 procent. En het
zijn banken die, een enkele uitzondering daargelaten, in de
financiële stormen van de laatste jaren knap overeind zijn
gebleven, mede dankzij hun coöperatieve bestuursmodel.
Kortom: de coöperatie is een succesverhaal - ideëel, commercieel,
pragmatisch en zakelijk. En alles wijst erop dat de coöperatie ook
nog eens de toekomst heeft. Zoals bestuursvoorzitter Piet
Moerland opmerkte toen Rabobank net had bekendgemaakt het
Jaar van de Coöperatie inhoudelijk te gaan ondersteunen als
partner van de Verenigde Naties: "De coöperatie is een
ondernemingsmodel dat past bij de nieuwe tijdgeest die bijna
wereldwijd gekenmerkt wordt door een bijzondere combinatie van
individualisme enerzijds en een hang naar samenwerking
anderzijds. De coöperatie sluit naadloos aan op de participatieve
netwerkeconomie, waarin netwerken en co-creatie sleutelwoorden
BANK IN BEWEGING