'countervailing power'van
coöperatieve banken
rabo denktank
De eerste coöperatieve banken werden ruim
een eeuw geleden opgericht om met name
boeren - die voorheen buitengesloten waren
of tegen zeer ongunstige voorwaarden
werden bediend - te voorzien in financiële
dienstverlening. De markttoegang tot
financiële diensten is inmiddels sterk
verbeterd. Is hiermee ook de belangrijkste
functie van coöperatieve banken verdwenen?
Of heeft de'onzichtbare hand'van het
marktmechanisme nog steeds coöperatieve
banken nodig om de andere banken scherp te
houden? Bouke de Vries van KEO legt uit.
De essentie van de spaar- en
kredietcoöperaties was dat boeren
met overtollige spaarmiddelen
bereid waren deze uit te lenen
aan boeren die krediet nodig
hadden. De lokale gemeenschap
hield vervolgens in de gaten dat
de leningen werden terugbetaald.
Deze sociale controle en de kennis
van de lokale situatie verkleinden
de informatieasymmetrie tussen
geldverstrekker en lener. De
leden van de coöperatie gingen
samenwerken omdat zij daar
individueel een belang bij
hadden: een betere toegang tot
financieringen en gunstiger tarieven
vanwege de betere mogelijkheden
voor risicobeheersing.
Dit gegeven van
informatieasymmetrie is ook
vandaag de dag nog zeer belangrijk.
Het is een van de oorzaken voor de
grote verliezen op gestructureerde
kredietportefeuilles. Bij deze
producten is de band tussen
de klant en de afnemer van de
verhandelbare pakketjes doorbroken
en zijn risico's verkeerd ingeschat en
onvoldoende gemanaged. Een deel
van de tussenpersonen, banken en
beleggers heeft bovendien te veel uit
winstbejag gehandeld en de risico's
afgewenteld op de volgende schakel
in het systeem. Zo hebben deze
financiële innovaties afwenteling van
risico's gestimuleerd in plaats van de
spreiding ervan.
Ondanks het actuele belang
van informatieasymmetrie is de
oorspronkelijke opgave van het
corrigeren van marktfalen al enkele
jaren niet meer het dominante
perspectief van de coöperatieve
banken. Althans, niet in Europa. De
meeste Europeanen kunnen immers
goed toegang krijgen tot financiële
diensten en de verschillen tussen
banken ten aanzien van producten
en diensten zijn afgenomen. Een
coöperatieve bank onderscheidt zich
anno 2009 dan ook primair met een
sterke klantgerichtheid en met de
inspraak van leden. De leden van de
bank houden scherp in de gaten dat
de belangen van de bank en die van
henzelf op elkaar aansluiten.
Coöperatieve banken hebben nu dus
nog steeds een duidelijke functie.
Het is een model dat de klant en de
andere stakeholders van de bank
centraal plaatst en waarbij leden
invloed hebben op beslissingen
van de bank. In de huidige
marktomstandigheden, waarbij de
financiële markten - op onderdelen
- wederom niet goed blijken te
werken, biedt het een alternatief
voor het aandeelhoudersmodel.
BANK IN BEWEGING 35