Verankerde initiatieven
Uitgesproken opvattingen
Achterhaald leiderschapsmodel
Peter Bakker
Geboortejaar: 1961
Huidige functie: CEO TNT
Sinds: 2001
Opleiding: Bedrijfseconomie
(Rotterdam)
Bijzonderheden: leidde in 2008 een
naar hem vernoemde commissie die
voorstellen ontwikkelde ter verhoging
van de arbeidsparticipatie en
versoepeling van het ontslagrecht
Ricardo Semler
Geboortejaar: 1969
Huidige functie: CEO en grootaan
deelhouder Semco SA
Sinds: 1982
Opleiding: Harvard Business School
Bijzonderheden: overleefde de
economische crisis van 1990 door
zijn werknemers in ruil voor lagere
salarissen 39% van de aandelen te
geven plus zeggenschap bij alle
uitgaven
Marike van Lier Leis
Geboortejaar:1959
Huidige functie: zelfstandig adviseur
Sinds: 2000
Eerdere functies: COO Schiphol
Groep
Opleiding: Rederijkunde (Delft)
Nevenfuncties: commissariaten bij
o.a. KPN, USG, Connexxion, Getronics,
TKH, Maersk, Slavenburg; lid raad van
advies Natuur en Milieu
Van de Kerkhof verwijst naar het werk van Josephine Green, senior
director Trends and Strategy bij Philips. In haar essay Democratizing
the Future betoogt zij dat het er niet zozeer om gaat een toekomst
te schetsen, als wel om er samen een te creëren. "Het verlangen
daarnaar zie je in de nieuwe generatie belichaamd."
Een bekende leider die wat Van de Kerkhof betreft een heel eind in
die richting komt, is Peter Bakker. De bestuursvoorzitter van TNT
weet precies wat hij wil en wordt binnen zijn bedrijf op handen
gedragen. "Hij heeft een goed oog voor de interne communicatie.
Zo organiseert hij regelmatig chatsessies waarop alle medewerkers,
van hoog tot laag, kunnen inloggen. Hij verstaat de kunst om
mensen in de organisatie mee te nemen. Hij heeft ook talent aan de
onderneming weten te binden, bijvoorbeeld door de strijd tegen de
klimaatverandering tot een speerpunt te maken in het onderne
mingsbeleid. Medewerkers zijn daar trots op." In die persoonlijke
betrokkenheid ziet Van de Kerkhof echter ook een gevaar: "Wat
gebeurt er met de vergroening van TNT als Bakker morgen onder
de tram komt? Wat voor type de CEO ook is, elk bedrijf doet er
goed aan zijn of haar sterke kanten bewust uit te buiten en de risico's
te beperken. In dit geval door te bewaken dat zijn initiatieven breed
worden gedragen en verankerd worden in de organisatie."
Een andere voorbeeld dat Van de Kerkhof graag aanhaalt, is Marike
van Lier Leis. De machtigste vrouw van Nederland - zoals zij
vanwege al haar bestuurlijke functies wel wordt genoemd - werkt
tegenwoordig als zelfstandig adviseur. Haar bekendheid dankt zij
vooral aan haar tijd als COO van de Schiphol Group, een functie
die zij tot 2004 bekleedde. "Een buitengewoon verstandige en
innemende vrouw, die staat voor haar mensen en die er ook tussen
staat. Zeer reflectief en open. Met een eigen visie op leiderschap.
Door haar opstelling gaan mensen voor haar door het vuur. Een
risico is dat haar uitgesproken opvattingen ook mensen kunnen
afschrikken. Dat lijkt mij echter een prijs die het waard is te betalen:
onduidelijkheid is altijd slechter' En Bert Heemskerk? Van de
Kerkhof lacht. "Ik ken hem niet persoonlijk, maar op mij komt hij
over als een brede denker die graag op het podium staat. Hij is een
duidelijk icoon voor de bank. Door hem op de juiste momenten
en op de juiste podia naar voren te schuiven, heeft Rabobank meer
smoel gekregen. Een bestuursvoorzitter met de power van een
Heemskerk heeft sterke mensen om zich heen nodig om
tegenwicht te bieden."
De inspirerende zingever die tegelijk een bekwaam uitvoerder is
en die daarmee volgens Van de Kerkhof het leiderschapideaal van
de toekomst belichaamt, combineert dus de sterke kanten van
de charismatische en extraverte mannetjesputter met die van de
bescheiden first among equals. "Geen wonder", vindt Fons Trompe
naars, die als wetenschapper en consultant al jarenlang onderzoek
doet naar leiderschapsstijlen en organisatieculturen. "Het is ook
helemaal niet productief om die twee types tegenover elkaar te
zetten als je op zoek bent naar de leider van de toekomst." In het
heersende leiderschapsmodel, legt Trompenaars uit, is de leider
degene die de lakens uitdeelt en volgen de dienaren zijn bevelen op.
In die optiek is leiden een positief begrip, in tegenstelling tot dienen.
De meeste leiderschapsmodellen hebben de neiging om kwali
teiten op een lineaire schaal te plotten. "In deze tijd van financiële
druk blijkt hoe achterhaald dat is" zegt Trompenaars. "We hebben
behoefte aan leiders die zulke schijnbare tegenstellingen weten te
overstijgen." In het boek Grenzeloos Leiderschapdat hij vorig jaar
met Ed Voerman publiceerde, heet dat dienend-leiderschap. "Het
geheim ligt in het verbindingsstreepje. Dat geeft aan dat beide
elementen fundamenteel gelijkwaardig zijn." De dienend-leider
28 BANK IN BEWEGING