waarvan ze afhankelijk zijn'
interview
Ledeninvloed
Geloven
fische zin' sporen van het coöperatieve gedachtegoed
bevat. "Ik vind in het algemeen dat je organisaties moet
bouwen die naar mensen toe werken en niet ervanaf.
Niet naar de top, niet naar een centraal punt. Rabobank
is gebouwd door én voor mensen. Het zit ook in de
genen van een coöperatie om zich telkens te herijken en
te blijven zoeken naar manieren om zo dicht mogelijk
bij de leden, de klanten te blijven.
Bij veel productiebedrijven, maar ook bij overheden
en zorginstellingen gaat het op dat vlak vaak mis. Er
ontstaat de neiging juist het bedrijf steeds meer centraal
te stellen. Het moet groter en machtiger worden, het
drijft af van de mensen voor wie het juist is opgericht.
Consumenten, klanten, burgers, patiënten worden dan
vaak het middel om het apparaat overeind te houden.
De dynamiek van het bedrijf - met het daarbij passende
economische of bedrijfskundig jargon en stoer gedrag
- krijgt daarbij de overhand. Bestuurders richten hun
blik naar binnen toe. Het werkelijke doel van de organi
satie wordt uit het oog verloren.
Dat is naar mijn mening in Amsterdam toch echt het
scheppen van een aangename leef- en werkomgeving
voor burgers. De Amsterdamse bestuurders zullen hun
vizier daarop primair moeten richten. En als ik het wat
breder dan Amsterdam trek, dan moet bijvoorbeeld een
zorginstelling er zijn om te zorgen voor mensen, zoals
Rabobank er is om mensen de toegang te verschaffen
tot financiële dienstverlening."
Het coöperatieve gedachtegoed lijkt dezer 'crisis-
dagen' aan populariteit te winnen. Als de (financiële)
crisis iets duidelijk heeft gemaakt, dan is dat wel "de
scheve verhouding tussen belang en zeggenschap",
stelt Mertens. "Veel banken hebben de afgelopen jaren
vooral gekeken naar de belangen van de aandeelhouder,
maar het belang van de spaarder is veel groter, zowel
voor de spaarders zelf als voor de bank. Dat besef is
thans duidelijk zichtbaar in de opvallende aandacht
voor de banken van de spaarder.
Diezelfde tendens zie je trouwens ook bij instellingen
met leden, zoals vakbonden en televisieomroepen.
Die zijn ook op zoek naar vormen om ledeninvloed
te versterken. Rabobank en veel andere coöperaties
kunnen vaak bogen op een jarenlange ervaring als het
gaat om het verankeren van ledeninvloed. Niet vreemd
dus dat er nu diverse partijen bij ons aankloppen
om meer te weten te komen over de werking van de
Rabobank-organisatie."
Dat mensen - leden of klanten - meer invloed eisen,
is volgens Bert Mertens een logische reactie op een
ontwikkeling van de laatste 25 jaar. "Door de enorme
schaalvergroting zag je grote anonieme en amorfe
organisaties ontstaan. Waar de macht berust bij
enkelen, die zich niet zelden laten leiden door hun
eigenbelang of kortetermijnwinstbejag. Organisaties
en bedrijven waarvan wij als mensen afhankelijk zijn,
maar waarop wij geen invloed meer hebben.
De gevolgen daarvan hebben we de afgelopen jaren
vaak pijnlijk mogen ervaren. De schandalen en de
financiële crisis hebben iedereen nog eens nadrukkelijk
met de neus op de feiten gedrukt. Is winst op korte
termijn echt zo veel belangrijker dan continuïteit, winst
op de lange termijn?
Ik pretendeer niet dat de coöperatie de enige organi
satie-vorm is waarbij die zaken het best tot hun
recht komen, maar ik geloof wel in een structuur die
van mensen zelf blijft. Waarin mensen zich blijven
herkennen, waar mensen beseffen dat samenwerken
meer voor henzelf oplevert dan het streven naar meer
en groter."
BANK IN BEWEGING 21
