Tijdloos design
'Di Lampedusa
zei het al: om te
blijven die we zijn,
moeten we alles
veranderen.'
gastcolumn
Het allerhoogst bereikbare in de de
signwereld is tijdloos design. Eeuwig
actueel. Grote ontwerpers slagen daarin.
Onmodieus goed, zeggen kenners.
Als de wetten van klassiek design be
kend zouden zijn, was er meer van dat
design. Iets dat de tijd doorstaat, kan dat
alleen aantonen door de tijd te door
staan. Een vermoeden over de toekomst
is mooi, maar een bewijs dat het ont
werp de tijd zal doorstaan is het niet.
De coöperatie is zo'n klassiek ontwerp.
Autonome eenheden in groot verband
bijeen: een coöperatie van coöperaties.
Een solide netwerk van samenwerkings
verbanden dat de menselijke maat als
uitgangspunt neemt met het organisme
als metafoor. Mooie gedachte.
Maar de tijden zijn veranderd. Verzake
lijking is gevergd en snelheid geboden.
Voorbij de trage tijd van zaaien, bewer
ken en oogsten, is haastige spoed het
adagium. Coöperaties zijn achterhaalde
constructies uit de tijd dat geluk nog
heel gewoon was. Pelpinda's op zater
dag en een keer per week in bad.
De wereld was lief en naïef. Romanti
sche idealen, wie had ze niet?
Zoals een winkelier kan ontdekken dat
zijn winkelpui weer modern is, zo ont
dekt de Rabo dat haar organisatiewijze
opvallend bij de tijd is. Geworteld in de
gemeenschap is de coöperatie in begin
sel maatschappelijk verantwoord. Het is
haar uitgangspunt en ontstaansgrond.
In de cirkel van het ondernemen ligt de
bank haar's ondanks plotseling op kop.
Dat geluk is ongewoon en altijd tijdelijk.
In de vorm is de aanpak aan de tijd mis
schien, in de eisen waaraan die vorm
moet voldoen, is het oorspronkelijke
ontwerp niet boven kritiek verheven. De
organisatievorm heeft niet alleen maar
voordelen.
Besluitvaardigheid en waardegedreven-
heid staan onder druk. De omgeving
maakt de bank onveilig en kwetsbaar.
Overnames maken de kapitaalbehoefte
groot. Ook wie niet aan de beurs ge
noteerd staat kan zich niet onttrekken
aan de dominante eisen van die markt.
Het gedrag wordt net zo hybride als de
bank en de eenvoud die kenmerk van
het ware is, maakt plaats voor een inge
wikkeld verhaal.
Het klassiek ontwerp verliest de kracht
van haar oorspronkelijk design. Het
gevoel ontstaat dat de bank'stuck in the
middle'raakt. Niet langer de vrucht van
een gouden gedachte, maar de wrange
uitkomst van een laf compromis.
Wanneer dit onbehagen ontstaat, is het
begin van vernieuwing in zicht. Onbe
hagen is een bron van creativiteit. Vitaal
wordt het als het onbehagen breed
wordt gedeeld. Dan is het de opdracht
van leiderschap dat onbehagen te be
nutten als een bron van energie. Hoe
kan de bank haar oorsprong hervinden
en passend maken voor deze tijd? Door
de traditie te verbinden met de vernieu
wing. De kansen liggen er.
Zoals Fiat haar Cinquecento heeft her
ontdekt, en de Mini Cooper terug van
weggeweest is, zo kan de bank een
nieuwe bank worden. Door haar es
sentie te bewaren in een alomvattende
verandering. De coöperatie kan wel een
stootje hebben.
Di Lampedusa zei het al: om te blijven
die we zijn, moeten we alles veranderen.
Voor wie denkt dat de bank de meeste
veranderingen achter zich heeft heb ik
goed nieuws: het ergste komt nog. In
de verte wenkt een bitterzoet perspec
tief: het wordt nooit meer rustig. De
enigen die rustig worden dat zijn wij.
We raken er, dat zul je zien, vanzelf weer
aan gewend.
BANK IN BEWEGING 29
Naam: drs. Harry Starren (1955)
Opleiding: geschiedenis aan de Rijksuniver
siteit Utrecht en politicologie/bestuurskunde
aan de UvA
Loopbaan: wetenschappelijk onderzoeker,
universitair docent, directeur van een onder-
zoeks- en adviesbureau en directeur van het
PAO Bedrijfs- en Bestuurswetenschappen in
Utrecht, auteur van De 21 geboden van
modern leiderschap - Twan van de Kerkhof,
Harry G. Starren &T. van de Kerkhof
Huidige functie: algemeen directeur van de
Baak, Management Centrum VNO-NCW
