Zet Vermeer kijkers
met 'De muziekles' op
verkeerde been?
7
Vermeer gaat digitaal
De liefde weerspiegeld
Ook Vermeer in de spiegel
Zelden tentoongesteld, maar nu een
halfjaar lang te zien in achtereen
volgens Washington en Den Haag.
Her Majesty Queen Elizabeth II van
Engeland heeft 'De muziekles'van
Johannes Vermeer, bij hoge uit
zondering, in bruikleen gegeven
voor de vermaarde wereldtentoon
stelling. De titel van het schilderij
geeft aan dat oorspronkelijk is ge
dacht dat de elegant geklede man
de muziekleraar was. Wie beter
kijkt, ziet dat de man geen docent
is, maar de geliefde van de vrouw.
Het onderwerp is dus amoureus
van aard. Op deze Vermeerpagina
meer bijzonderheden over 'De mu
ziekles' die tussen 1 maart en 2 juni
te zien zal zijn in het Mauritshuis
in Den Haag.
Her Majesty
Queen Elizabeth II
De muziekles
signatuur op de
onderlijst van het
schilderij IVMeer
doek, 74 x 64,5 cm
Vermeers stijl en virtuositeit komen in
dit geliefde werk duidelijk tot uitdruk
king. De verstilde sfeer en de geraffi
neerde compositie en bijzondere lichtval
maken dit schilderij tot een 'echte Ver
meer'. Als kijker voel je bijna de stilte van
het smaakvolle interieur waarin slechts de
Vermeer op Internet. Sinds kort is veel in
formatie over de activiteiten rond Johannes
Vermeer te zien op de Rabobank-site aan de
digitale snelweg. Met enkele klikken op de
muis krijgt de netsurfer bijzonderheden
over de restauratie van 'Het meisje met de
parel'en 'Gezicht op Delft', inclusief afbeel
dingen van de schilderijen. Maar natuurlijk
ook uitgebreide informatie over de over
zichtstentoonstelling in Den Haag.Steeds is
duidelijk dat de Rabobank sponsor is. Weer
een klik op de muis brengt de digitale
speurtocht naar het Mauritshuis. Met we
tenswaardigheden over het gebouw, ten
toonstellingen, openingstijden en de collec
tie. Een aantal schilderijen is alvast on line
te bezichtigen in verschillende formaten.
De informatie over het Vermeer-project
(http://www.rabobank.nl/vermeer) op Inter
net is verbonden met de thuispagina van de
Rabobank.
gevoelige, afgemeten klank van het virgi-
naal weerklinkt. Een virginaal is een
snaarinstrument dat door tokkelen wordt
bespeeld. Het was in de zeventiende eeuw
alleen te vinden in welvarende huishou
dens. De verfijnde klanken passen goed
bij de afgewogen en harmonieuze compo
sities van Johannes Vermeer. De structuur
van de muziek van het virginaal lijkt te
worden weerspiegeld in de sterkere en
zwakkere accenten in de patronen en
kleurschakeringen van het schilderij. En
zoals een muzikale compositie een hoog
tepunt kent, zo lijken de lijnen op het
schilderij te wijzen naar het meisje. Ver
meer heeft haar als hoogtepunt van 'De
muziekles' geschilderd. De zachte lijnen
van haar figuur krijgen door de vele hoe
ken in de kamer extra nadruk.
Vermeer schilderde de vrouw ook in de
spiegel, waarbij hij haar toont van een
kant die anders onzichtbaar zou blijven.
P.C. Hooft heeft in 1611 een prent ge
maakt met als motto 'Sy blinct en doet al
blincken'. Daarop houdt Cupido een spie
gel vast waarin de zon wordt weerkaatst.
Rechts staat een man die geconcentreerd
luistert naar een musicerende vrouw. Ver
meer lijkt daarop terug te grijpen. Hooft
verklaarde het embleem als volgt: zoals
een spiegel het zonlicht terugkaatst, zo
weerspiegelt de liefde zichzelf in de ge
liefde. De muziek is hier dus een figuur
lijke uitdrukking voor de liefde.
Vermeer suggereert dat hij in de kamer
aanwezig is door de voet van zijn schil
dersezel in de spiegel zichtbaar te laten.
Kennelijk heeft hij dit tafereel vanuit een
positie voor de tafel geschilderd. Dat hij
daarbij de werkelijkheid enigszins manipu
leerde is bijvoorbeeld zichtbaar in de
weergave van het daglicht, dat schijnbaar
natuurlijk over de achterwand strijkt.
Maar dat is niet het geval. De schaduwen
onder het eerste en tweede raam vallen
onder verschillende hoeken op de muur en
de tegelvloer. Hij heeft met de lichtval het
tafereel achter in de kamer willen bena
drukken. Overigens vond niet iedereen dat
hij daarin is geslaagd. Een Engelse kunst
critica, Anna Jameson, oordeelde in de ne
gentiende eeuw hard over 'De muziekles'.
Zij noemde het schilderij toen 'tasteless',
omdat 'the figures are too far back'.
De gegevens in dit artikel zijn ontleend aan
de catalogus 'Johannes Vermeer', Ben Broos,
Arthur Wheelock, Den Haag/Zwolle, 1995.
