13
Laat op de hoogte
Twintig sigaretten
Rekenmachines overwerkt
Met miljoenen op stap
Lange rijen
Beleggen bij de staat
cu2_
in bloemenkisten, naar de Nederlandsche
Bank in Amsterdam. Het verschil bij het
opmaken van de kas na die hectische
dagen bedroeg bij deze bank f 10,-. En de
kassier en een bestuurder van de Boeren
leenbank uit Ermelo liepen vanaf het sta
tion in Utrecht door de stad. Er reden nog
geen bussen dus droegen zij hun twee
koffers vol geld naar het agentschap. Bij
het agentschap konden zij aansluiten bij
een lange rij collega's die daar eveneens
beladen met geld veilig waren aangeko
men.
De geldzuivering kon alleen maar sla
gen als ze geheel onverwacht van start zou
gaan. Dat lukte, maar de problemen bij
met name de Boerenleenbanken waren
daardoor zeer groot. Door de nog slechte
verbindingen en nog niet optimale post
verzorging ontaardde de eerste geldzuive-
ringsactie met de honderdjes in een chaos.
Op zaterdag 7 juli 1945 had het ministerie
van Financiën alle commerciële banken en
Boerenleenbanken via hun hoofdkantoren
inzet van de Boerenleenbanken is de geld
zuivering in Nederland geslaagd. Bij de
banken die bij de Centrale Bank in Utrecht
waren aangesloten werd f 702.650.000,-
gedeponeerd. Dat was ongeveer 21 pro
cent van het totaal. De bij de Centrale
Bank in Eindhoven aangesloten banken
verzamelden zo'n f 300 miljoen. En wat
leverde het de banken op? Al het geld
mocht bij de staat worden belegd. Dat was
bepaald gunstig, omdat er nog weinig
vraag was naar kredieten.
De kassiers en hun medewerkers kregen
de vele extra uren meestal niet uitbetaald.
Van de overheid kreeg men naderhand als
dank een pakje sigaretten van twintig
stuks. De geldzuivering bracht wel een
grote verandering met zich mee. Veel men
sen op het platteland kwamen voor het
eerst in contact met de Boerenleenbank en
raakten er mee verbonden door de geblok
keerde rekening die ze daar moesten ope
nen. De banken gingen ook aan deze
nieuwe klanten hun diensten verlenen en
e in het jaar na de oorlog
banken een grote verassing. Met trots er
voeren de kleine, vaak nog eenmansbank-
jes dat ze werden gelijkgesteld aan de gro
tere kantoren van de commerciële banken.
Ze beseften in het begin niet hoeveel werk
de overheid naar ze toe schoof. Bij de
beide Boerenleenbankorganisaties kwam
een groot deel van de uit roulatie genomen
bankbiljetten binnen. Veel banken waren
gedwongen extra mankracht aan te trek
ken en wekenlang werd tot diep in de
nacht gewerkt.
De banken waren helemaal niet voor de
geldsanering uitgerust. Afgezien van on
voldoende mankracht ontbrak het ze ook
aan hulpmiddelen. Zover ze al over reken
machines beschikten, waren die verouderd
en vaak sneuvelden ze in deze strijd tegen
het vele geld. Ook de kluizen waren te
klein om de toevloed aan geld te bergen.
De banken moesten het geld zelf afleveren
bij de agentschappen van de Nederland
sche Bank. Beveiligd transport was niet
beschikbaar. Het geld ging in koffers. Die
brachten bestuursleden en kassiers met
bus of trein, maar zelfs ook liftend, naar
de agentschappen.
De tuinbouwbank van Aalsmeer bracht
per vrachtwagen f 2.470.223,50, verpakt
en centrale banken willen informeren,
maar slaagde daar niet in. De centrale
banken in Utrecht en Eindhoven konden
de maandagochtend daarop de informatie
pas voor de banken klaarmaken en ver
zenden. Sommige banken kregen de in
structies pas op vrijdag binnen, de laatste
dag waarop de honderdjes konden worden
ingeleverd.
Het publiek was via radio en kranten
geïnformeerd over het inleveren. De eerste
klanten stonden dan ook maandagochtend
al bij de banken op de stoep. De toeloop
was enorm. Elke dag vormden zich rijen
mensen voor de banken. Het storten van
de honderdjes en het openen van een reke
ning voor elke klant kostte de bank veel
tijd. Er waren bijvoorbeeld nog geen voor
gedrukte formulieren. Sterker nog, er was
als gevolg van de papierschaarste tijdens
de laatste oorlogsjaren nog een groot ge
brek aan de gewone bankbescheiden. De
lokale banken leverden een bijzondere
prestatie. Er moest heel veel worden geïm
proviseerd. Maar het lukte.
Bij de volgende actie in september, toen
de andere biljetten werden ingeleverd, was
men beter geprepareerd. Hoewel het werk
toen veel omvattender was. Mede door de
Ook minister Lieftinck kreeg slechts één tientje.
daarmee veranderde het oorspronkelijke
karakter van de banken. Niet langer
waren het min of meer agrarische instellin
gen, maar werden het dorpsbanken met
een breder diensten- en produktenpakket.
