Heldere normen en
waarden van zakelijk belang
'Moreel handelen is zakelijk optreden door verder te kijken dan je
neus lang is. Als je zaken doet met een cliënt en je merkt dat hij
het niet zo nauw neemt met zijn relaties, dan kom je zelf ook een
keer aan de beurt. Hij zal de bank, als hij die niet meer nodig heeft,
ook tillen.' Dat zegt Fred Horbeek, hoofd van de stafgroep Coördi
natie Beveiliging Rabobankorganisatie.
band
Nummer 19/4 oktober 1993
Horbeeks stafgroep houdt zich bezig
met alle risico's die de Rabobankor
ganisatie loopt, met uitzondering van
de commerciële risico's die inherent zijn aan
financiële dienstverlening. De taken van de
stafgroep kunnen worden ingedeeld in be
leidsvoorbereiding van beveiligingsvraag
stukken, de coördinatie van de beveiligings
eenheden die door het lijnmanagement in
het leven zijn geroepen én het doen van cri
sismanagement en fraudebestrijding.
Registreren en adviseren Horbeek ver
telt: 'We registreren ongebruikelijke transac
ties, overvallen, verlies, diefstal, verduiste
ring, inbraak en vernieling. Verder doen we
daar ook onderzoek naar. Zo wordt door de
activiteit Crisismanagement en Fraudebe
strijding bij de vaststelling van een strafbaar
feit de politie en/of de justitie ingeschakeld.
Vaak gebeurt dat in overleg met andere een
heden binnen de Rabobankorganisatie. Daar
naast geeft deze activiteit advies over hoe in
specifieke situaties het beste te handelen.'
Steeds drukker Coördinatie en Bevei
liging krijgt het de laatste jaren steeds druk
ker. Horbeek ziet hiervoor een aantal rede
nen: 'Aan de ene kant de verslechterende
economische situatie en méér criminaliteit.
Aan de andere kant een grotere bekendheid
en een grotere efficiency.' Met grotere effi
ciency doelt Horbeek op een betere registra
tie waardoor meer dubieuze zaken aan het
licht komen. Méér criminaliteit wil hij niet zon
der meer toeschrijven aan een verlies van
normbesef binnen de samenleving. Horbeek:
'Je kunt wel met minister Hirsch Ballin roe
pen dat er een toenemende normvervaging
is, maar naar mijn mening moetje dat nuan
ceren. Criminaliteit komt enerzijds voort uit
armoede en achterstand; het gevoel er niet
bij te horen. Anderzijds wordt criminaliteit ver
oorzaakt door pure materiële begeerte. In
het onderste deel van de samenleving gaat
het om recht door zee diefstallen en over
vallen. Men vergeet echter wel eens dat zon
der helen er ook geen stelen zou zijn. Zo zien
we bij veel mensen een grote verontwaardi
ging als 's nachts, een straat verderop, een
gerenommeerde sportzaak wordt beroofd
van al haar dure kleding. Maar op het mo
ment dat mensen dan een aantal dagen la
ter op hun werk door iemand worden aange
sproken, en een prijzig trainingspak vooreen
paar tientjes kunnen aanschaffen, ligt het
met die verontwaardiging opeens heel an
ders. Dan wil men nog wel eens voor een dub
beltje op de eerste rang zitten.'
Democratisering van criminaliteit Hor
beek: 'De middengroep van onze samenle
ving is decennia lang met gezegden als 'Gij
zult niet stelen' en 'Misdaad loont niet' op
het rechte pad gehouden. Inmiddels weten
we beter: misdaad loont wel. Dat zie je te
genwoordig het duidelijkst bij de zogenaam
de geïnstitutionaliseerde misdaad. Die vindt
doorgaans plaats op hoog niveau. Men steelt
niet direct zelf, maar weet de diefstal handig
te verpakken, zoals bij vormen van beleg
gingsfraude. In het algemeen kun je bij de
normvervaging in onze maatschappij spre
ken over een democratisering van de crimi
naliteit. We zijn er praktisch allemaal debet
aan. Het probleem is niet dat er zoveel die
ven zijn, maar dat de mensen stelen, heb ik
eens horen zeggen.'
Verstrengeling met onderwereld Vol
gens Horbeek brengt de toenemende crimi
naliteit een groot gevaar met zich mee: 'We
lopen het risico dat we als bank vanuit de bo
venwereld verstrengeld raken met de onder
wereld. Criminelen beschikken over giganti
sche hoeveelheden geld. Dat moeten ze wit
wassen. Door wetgeving zoals de op komst
zijnde Wet Melding Ongebruikelijke Trans
acties en de Wet Identificatie bij Financiële
Dienstverlening wordt dat steeds moeilijker.
Maar als daardoor de rek eruit is, dan gaan
criminelen het anders regelen. Ze gaan za
kelijke belangen opbouwen in legale bedrij
ven. Dat is aantrekkelijk, want ze financieren
dat goedkoop met middelen uit de criminali
teit. Daarnaast gebruiken ze zakelijk dezelf
de methoden als in het criminele circuit. De
corrumpering trekt daarbij, als je niet oppast,
makkelijk door naar medewerkers van de
bank. In het jargon heet dat platmaken. Cri
minelen hebben nu eenmaal een duidelijk
hoger inkomen dan mensen die bij een bank
werken. Daar komt bij dat voor medewerkers
van de bank de grens tussen wat wel en niet
toelaatbaar is, niet altijd even makkelijk te
trekken is.'
Discussie goede zaak Juist omdat die
grens niet altijd even makkelijk is te trekken,
staat Horbeek positief tegenover de brochu
re 'De signatuur van de Rabobank', die mo
menteel binnen de organisatie wordt be
sproken: 'De discussie over normen en waar
den is een goede zaak. Medewerkers weten
voor zichzelf best wat wel en niet kan. Zeker
als je hen er in de werksituatie een aantal ke
ren op attent maakt. Maar door het verdui
delijken van onze normen en waarden, geven
we elkaar binnen de organisatie een extra
steuntje in de rug.'
Geen verheven uitspraken Naar de me
ning van Horbeek gaat het bij de normen en
waarden in de brochure niet om verheven uit
spraken: 'Als je het wel beschouwt zijn het
veel zaken die zijn afgeleid van beginselen,
die je tijdens je opvoeding al leerde. Integri
teit heeft alles te maken met gewone zaken.
Bijvoorbeeld met 'Gij zult niet stelen'. En van
duurzaamheid in relaties kun je zeggen dat
we geen geldwinkeltje willen zijn. Zo verlenen
we geen consumptief krediet aan cliënten
die met ons geen langdurige relatie beogen.
Door als bank 'vreemde' cliënten van dit
soort kredieten te voorzien steken we deze
mensen vaak tot hun nek in de schulden. Dat
levertje als bank uiteindelijk wel winst op,
maar je veroorzaakt tegelijkertijd maat
schappelijk grote problemen en wellicht een
aantal oplichtingszaken. Vorig jaar waren dat
er circa 20, tot het derde kwartaal van dit jaar
zijn het er al 32. Daar komt bij dat we over
tuigd zijn dat niet alles bij ons wordt aange
meld.'
Fatsoensrakkerij Het is volgens Hor
beek niet altijd even eenvoudig om als bank
te zeggen: dat financieren we wel en dat niet.
Hij maakt daarbij een onderscheid tussen
dat zeggen en dat roepen. Horbeek: 'Als je
als bank gaat roepen 'Dat
financieren we niet', wordt
het al snel fatsoensrakke
rij. Alsje bijvoorbeeld pros
titutie op morele gronden
niet wilt financieren, zie je
weer hetzelfde dilemma
als bij helen en stelen.
Veel mannen mogen er wel
gebruik van maken, maar
die meiden mogen dat niet
doen. Je kunt als bank wel
zeggen dat prostitutie als
bedrijfstak zeer gevoelig is
voor criminaliteit. Er is
meestal geen duidelijke
boekhouding en daarom
kunnen onder andere
drugsgelden relatief een
voudig worden witgewas
sen. Daar willen we niet aan meewerken.'
'Je kunt dat gewoon zakelijk bekijken',
zegt Horbeek. 'Op korte termijn zou je er
misschien wel wat aan kunnen verdienen,
maar op de lange termijn is het voor ons als
bank geen sector waarin we thuis horen. In
een zakelijke relatie moet er wederzijds ver
trouwen zijn. De ervaring leert, dat een
slechte moraliteit zich uiteindelijk altijd tegen
je keert. Binnen je werk moetje het zakelijk
houden. Zo min mogelijk geheimhouding,
duidelijke en heldere normen en waarden
en aan je cliënten geen zaken verkopen die
ze niet nodig hebben of die ze in de proble
men brengen. Dat heeft niet alleen met mo
raliteit te maken, het is ook gewoon welbe
grepen eigenbelang.'
Criminaliteit wordt ook veroorzaakt door materiële begeer
te. Zonder helen zou er geen stelen bestaan.