Ondernemingsethiek
en de Rabobank,
een onderscheidend element?
Rabo
band
Een workshop over 'Ondernemingsethiek en Besluitvorming', dat
klinkt nogal zwaarwichtig. Toepassing van ethiek in de dagelijkse
praktijk blijkt veelal best mee te vallen. Het onderwerp is ook he
lemaal niet nieuw. Normen en waarden spelen al sinds mensen
heugenis een voorname rol bij het nemen van beslissingen. De laat
ste tijd neemt het belang van ethiek, als bezinning op de onderlig
gende belangenafweging in de besluitvorming, evenwel toe. 'Anno
1993 gaan ethische aspecten een steeds belangrijker onderdeel
vormen bij het bankieren. En dat niet alleen naar je medewerkers
en je klanten', aldus Jos Timmer directeur van de Noordhollandse
Rabobank Laren. 'Als je met die ethische aspecten niet goed om
gaat dan raak je als organisatie het spoor bijster. Je moet er na
drukkelijk op letten en ermee om weten te gaan.'
'Anno 1993 gaan ethische
aspecten een steeds belangrijker
onderdeel vormen van het
bankieren.
'Je begeeft je bij ethische
vraagstukken op de rand
van de geldende gedrags- en
normeringsregels.
'Door een grotere verwevenheid
in de plaatselijke netwerken
kunnen we de klant beter
inschatten.
Jummer 7/13 april 1993
De workshops 'Ondernemingsethiek
en besluitvorming' werden vorigjaar
door ruim 120 directeuren van
Rabobanken bezocht. Volgens drs. Hanne-
ke van Mal van Managementontwikkeling
van Rabobank Nederland werden de work
shops georganiseerd om een stukje gevoel
voor ethische vraagstukken te ontwikkelen.
Op de dagen werd, naast een theoretisch
deel, aan de hand van een spel gediscus
sieerd over ondernemingsethiek. De do
centen gaven leiding aan de discussie, en
belichtten daarin de typisch bancaire pro
blematiek. 'De dagen werden overwegend
als goed geëvalueerd', vertelt Van Mal.
'Veel deelnemers wilden echter meer diep
gang, bijvoorbeeld in een vervolg op de
workshop. Daar komt het in de toekomst
misschien nog wel van.'
Zelfde soort problemen De directeur
van de Rabobank Bergambacht, Rien van der
Graaf, noemt twee redenen waarom hij aan
de workshop 'Ondernemingsethiek en be
sluitvorming' deelnam. 'Ten eerste door de
nieuwe manier van zaken doen. Er komen zo
veel nieuwe gegevens op tafel, de maat
schappij verandert voortdurend. De besluit
vorming moet zich daarbij aanpassen. Ten
tweede veranderen hierdoor tevens de men
selijke omstandigheden. Ik wilde daar nieuw
inzicht in ontwikkelen. Mijn theoretische ken
nis vergroten. De workshop heeft daar wel
toe bijgedragen. Het is interessant om te ho
ren dat de meeste collega's met dezelfde
soort problemen zitten. Soms hoor je dan
toch dingen waarmee je zelf geen rekening
houdt. De workshop heeft mijn blik verbreed.'
Boerenverstand De meeste directeu
ren worden dagelijks met ethische aspec
ten geconfronteerd. Volgens de directeur
van de Rabobank Hoeven-Bosschenhoofd,
Peter van den Broeke, waren de gepresen
teerde praktijkgevallen tijdens de workshop
erg scherp aangezet. 'Als je met beide benen
op de grond staat en je boerenverstand ge
bruikt dan kom je er in de praktijk van alle
dag meestal prima uit. Maar ten aanzien
van besluiten die het personeel betreffen
vind ik het tegenwoordig moeilijk. We staan
vaak voor beslissingen die pas na enige tijd
na-ijl effecten tonen. Daarmee moetje dan
met meer dan normale omzichtigheid om
gaan. Ook zakelijk ondervind je tegenwoor
dig meer druk van cliënten en bedrijfsrela-
ties. Je begeeft je bij ethische vraagstukken
op de rand van de geldende gedrags- en
normeringsregels. Je houdt je om te begin
nen aan de Nederlandse bankregels en de
fiscale wetgeving, maar ook morele aspec
ten spelen nadrukkelijk een rol. Soms krijg
je dan toch te maken met een stukje gewe-
tensproblematiek.'
Standvastig Voor Theo Boevenbrink,
onderdirecteur van de Rabobank Ommen,
leidde het volgen van de workshop tot een
verruiming van zijn inzicht in ethische pro
blemen. Het werd hem vooral duidelijker
wat wel en wat niet haalbaar is. Op geno
men besluiten waarbij normen en waarden
een voorname rol speelden, kijkt Boeven-
brink niet lang terug: 'Ik ben zeer stand
vastig in dit soort zaken. Lang terugkijken
doe ik niet. De betreffende beslissingen
worden in gezonde wisselwerking met de
betrokkenen genomen. Ook als er met het
bestuur over wordt gesproken, komen we
praktisch altijd tot eenstemmigheid.'
Vindingrijk Vraagstukken waarmee
directeuren geconfronteerd worden, duiden
op een toenemende normvervaging. Zo
wordt Van der Graaf in Bergambacht regel
matig geconfronteerd met mondelinge toe
zeggingen in het financieringsbeleid die
smoesjes zijn. Van der Graaf: 'Mensen met
betaalproblemen blijken zo nu en dan bij
zonder vindingrijk. Achteraf constateer je
soms datje het bos in bent gestuurd.' Van
der Graaf kampt niet dagelijks met beslui
ten met een ethische achtergrond. De pro
blemen die hij tegenkomt, worden overwe
gend naar tevredenheid opgelost. Wel kijkt
hij zo af en toe naar bepaalde zaken terug:
'Vaak beslis je prima. Achteraf maanden
twijfelen, dat doen we hier niet. Wel denk ik
soms: als ik alles geweten had dan... had
het anders gekund.' Van der Graaf werkt al
30 jaar binnen de Rabobankorganisatie. In
zijn 10-jarig directeurschap is hij bij ethi
sche beslissingen nog nooit met zijn be
stuur tot een hoofdelijke stemming overge
gaan.'In goed onderling overleg vinden we
doorgaans een oplossing. We wegen op ba
sis van het bank- en het menselijk belang
alles af en nemen dan een besluit. We
hechten er bijzonder aan dat alle betrokke
nen zich daar dan in kunnen vinden.'
Ingebakken Ook Timmer van de bank
Laren onderkent een toenemende normver
vaging: 'Als je daar als bank in meegaat,
kom je ongewild in circuits terecht waar we
niet horen. De workshop heeft wat de
ethiek betreft mijn inzicht in de problema
tiek niet vergroot. Eerder is bevestigd dat
het een belangrijk punt is. Ethiek zit voor
een stuk ingebakken. Het wordt een auto
matisme waarin je routinematig handelt.
Het is goed jezelf daar op te toetsen. Bij be
slissingen handel ik primair naar eer en ge
weten en een bepaald rechtsgevoel. Dan
komt het bankbelang. Daar hoort natuurlijk
bij, datje niemand schade wilt berokkenen.
Tot nu toe gaat dat goed vind ik.'
Op de vraag of de Rabobanken ethische
beslissingen anders nemen dan de concur
rentie zijn de directeuren het eens. Timmer:
'Ik denk van wel. We staan veel dichter bij
de klant. Dankzij onze beheerscolleges is er
een grotere verwevenheid in de plaatselijke
netwerken. Daardoor kunnen we over be
langrijke aanvullende informatie beschik
ken. We kunnen de klant beter inschatten.'
Boevenbrink en Van der Graaf benadrukken
de voordelen van de coöperatieve structuur.
Waardoor, zo meent Boevenbrink: 'Een
nauwgezettere en dus duidelijkere afweging
mogelijk wordt.' Van den Broeke tenslotte
verwoordt het als volgt: 'Besluitvorming bij
de handelsbanken is veel centralistischer.
Daar wordt op afstand geregeerd. Wij ken
nen, omdat we dichter bij onze publieks
groepen staan, beter onze werkomgeving.
We kunnen de afwegingen makkelijker ma
ken. Maar of we dat dan ook beter doen,
dat weet ik niet.'
