iets anders
dan het
druk hebben
1 M
Raho
band
'Een beetje stress is gezond
voor een mens' of 'Onder stress
werk ik het best'. Kreten die we
allemaal weieens slaken of van
een collega hebben gehoord.
Maar wat is stress precies? En
is het nu wel of niet schadelijk
voor de gezondheid? TNO ont
wikkelt op dit moment een appa
raat dat stress moet gaan me
ten. De BGD-RABO én zo'n vijftig
medewerkers van de produkt-
groep Bedrijfsfinancieringen ver
lenen er hun medewerking aan.
Wat is stress
op het werk?
Het TNO-Stressomat-onderzoek
'Op tijd ontspannen
is belangrijk'
Nummer 13/8 juli 1991
Er zijn van die dynamische mensen die
zeggen: 'Ik heb het ontzettend druk,
ik werk zestig, zeventig uur per week,
maar... ik vind het hartstikke leuk, ik heb er
geen last van.' Dat kan waar en niet waar
zijn. Aan de andere kant is er ook een groep
mensen die vaak klaagt. Zij willen aanpas
singen in hun werk, waarvan je je kunt afvra
gen of dat reële wensen zijn. Kortom, de be
leving van werkdruk is persoonlijk, subjec
tief. Al denk je dat het niet bedreigend is
voor je gezondheid, toch kan dat wel het ge
val zijn. En omgekeerd. Ligt ook hier de waar
heid in het midden?
Ontspannen 'We spreken van stress
wanneer iemand gedurende langere tijd niet
'Werken gaat niet vanzelf', legt Cor Op
meer van TNO uit. 'Er vinden geestelijke
en lichamelijke veranderingen plaats. Dat
begint al voordat mensen daadwerkelijk
op hun werk aanwezig zijn. Sommigen be
denken thuis al wat ze allemaal moeten
doen. Er vindt energietoevoer plaats. Aan
het eind van de dag voel je je moe en denk
je: 'Nou, nou, dat was een zware dag.' Dat
is ook prima. Als het goed is, zakt dat ge
voel weer weg. Je herstelt weer. Pas als
dat herstel niet voldoende plaatsvindt,
gaat het mis. Dan krijg je een opbouw van
effecten die blijven hangen. Dan wordt op
een gegeven moment een grens over
schreden. En als dat doorgaat, is het
schadelijk. Dan gaat het aan de gezond
heid knagen. Een tijdje op je tenen lopen
is niet erg. Als het maar niet constant is.
Als het maar kan wegebben. Anders kan
het leiden tot overspannenheid en ziekte.'
De deelnemers aan
het Stressomat-on-
derzoek ontvangen als
eerste een uitgebreid
pakket vragenlijsten.
De vragen gaan over
leefgewoonten, ge
zondheid, werksituatie,
het omgaan met pro
blemen en gebeurte
nissen, slaap, vrije
tijd, enz. Alle antwoor
den worden anoniem
verwerkt.
meer kan herstellen van
zijn werkdruk', legt Roger
Plum, bedrijfsarts bij de
BGD-RABO, uit. 'Een
mens moet als dat nodig
is, op zijn tenen kunnen
lopen. Maar een mens
moet zich ook kunnen
ontspannen. Anders ont
staan er op den duur ge
zondheidsproblemen. Als
een motor altijd op top
niveau draait, ontstaat er
toch ook slijtage?' Het
Nederlands Instituut voor
Preventieve Gezondheids
zorg in Leiden is samen
met het Instituut voor Zin
tuigfysiologie, beide on
derdeel van TNO, bezig
met het ontwikkelen van
de Stressomat. Daarmee
moet het in de toekomst
mogelijk zijn de effecten
van stress op de gezond
heid op tijd te signaleren.
Signaalfunctie De
naam Stressomat roept
de verwachting op van
een ingewikkeld apparaat.
In feite is het een uit on
derdelen bestaande on
derzoeksmethode. TNO
ontwikkelt de methode in
opdracht van het ministe
rie van Sociale Zaken. De Belastingdienst in
Apeldoorn vormde de eerste onderzoeks
groep, de produktgroep Bedrijfsfinancierin
gen in Eindhoven de tweede. Zo'n vijftig me
dewerkers werken vrijwillig mee aan het on
derzoek. Voor alle duidelijkheid: Alle ge
gevens worden strikt vertrouwelijk behan
deld. De persoonlijke gegevens van privéper-
sonen worden anoniem verwerkt.
Onderdelen De gegevens uit het onder
zoek bij de Rabobank worden op drie manie
ren verkregen. Cor Opmeer, projectleider
van het TNO-onderzoek, over de werkwijze:
'De deelnemers vullen een uitgebreide vra
genlijst in met vragen over onder meer leef
gewoonten, gezondheid, werksituatie, slaap
en vrije tijd. Daarna verrichten ze een aantal
mentaal inspannende taken, te vergelijken
met computerspelletjes. Daarbij worden on
der meer hartslag, bloeddruk en ademhaling
gemeten. Ten slotte krijgen de mensen een
soort walkman mee naar huis. Dat moeten
ze 's avonds een half uurtje aanzetten, als
ze rustig en ontspannen thuis zitten. Het ap
paraat meet dan de hartslag. Op die manier
kunnen we zien of, en in welke mate, er een
zogenaamd herstel is opgetreden.'
Risico's Het gaat er tijdens het onder
zoek vooral om de nablijvende effecten die
opgebouwd zijn tijdens het werk te meten.
En om het herstel daarvan. TNO heeft een
aantal factoren en situaties in kaart ge
bracht waarbij extra risico op stress bestaat.
Opmeer: 'Werken onder tijdsdruk - over
werk, deadlines en haastklussen - is zo'n
situatie. Maar ook gebrek aan ruimte om
zelfstandig te handelen en beslissen, terwijl
het werk wèl complex is en een grote mate
van verantwoordelijkheid vraagt.'
Topsport Plum trekt een vergelijking
met sport: 'Een sportman of -vrouw hoeft
om een fysieke prestatie te leveren zijn hart
slag niet zo veel te verhogen, als iemand in
Meten van hart
slag, bloeddruk en
ademhaling. Appara
tuur meet hoe deze
lichamelijke reacties
veranderen tijdens
het uitvoeren van
een aantal mentaal
inspannende taken
(te vergelijken met
computerspelletjes).
Hoe de hartslag toe
neemt, maar vooral
ook hoe de hartslag
zich weer herstelt.
Avondmeting. De
deelnemers aan het
onderzoek krijgen een
soort walkman mee
naar huis. Van 22.00
tot 22.30 uur moe
ten ze dit apparaat
'aan' zetten. Daar
mee wordt de hart
slag gemeten. De
deelnemers wordt ge
vraagd zich die avond
te ontspannen, zodat
sprake is van een
herstelsituatie.
een slechte conditie. Bij een goede conditie
komt de hartslag ook weer vrij snel op de
nullijn terug. Met het Stressomat-onderzoek
werkt het net zo. Mensen die goed in hun vel
zitten, komen ook weer snel op de nullijn te
rug. Duurt het relatief te lang, dan kunnen
we die mensen adviseren daar wat aan te
gaan doen. Het wordt bijvoorbeeld steeds
duidelijker, dat je meer kunt hebben als je
regelmatig aan sport doet, als je je ont
spant, als je mensen hebt waarmee je over
eventuele problemen kunt praten.'
Gedeelde verantwoordelijkheid In veel
bedrijven staan mensen bloot aan stress.
Ook binnen de Rabobankorganisatie. Meer
doen met minder mensen. Dat doet een
groot appèl op het aanpassingsvermogen
van medewerkers. 'Om dat aan te kunnen,
moet een medewerker in een zo goed moge
lijke mentale conditie zijn', meent Plum.
'Maar ook de organisatie moet daarop in
spelen. Je zet mensen klem als er sprake is
van een functie met een hoge verantwoorde
lijkheid en een hoge tijddruk, maar met
weinig mogelijkheden om zelf dingen te rege
len.
De resultaten van het onderzoek worden
begin volgend jaar verwacht. De BGD-RABO
wil er haar voordeel mee doen. Plum: 'Hoe
verder je wil gaan in het realiseren van de
mogelijkheden van mensen, hoe voorzich
tiger je moet zijn. Hoe meer waarborgen je
moet inbouwen, zorgen dat je niet te ver
gaat. Als mens en als organisatie. Als men
sen in elkaar klappen, ben je namelijk alle
bei verder van huis.'
