'De ene arm
om je
schouder is
de andere
niet'
band
Geef je grenzen aan'
Ongewenste intimiteiten. Er
wordt steeds vaker over gespro
ken. Wat is het, wie hebben er
mee te maken, wat betekent
het voor iemand en wat kun je
er aan doen? Vragen die in de
deze week verschenen folder
'Ongewenst intiem gedrag op
het werk' aan de orde komen.
Om te laten zien dat het écht
gebeurt, maar zeker ook om te
laten zien dat de problemen die
erdoor ontstaan serieus worden
genomen.
Wie hebben er last
van?
Nummer 23/3 december 1990
De arm van je collega of baas om je
schouder. Is dat iets om je druk over
te maken? Misschien niet. Maar
door zo'n gebaar kan iemand zich behoorlijk
opgelaten voelen. Zeker als het herhaalde
lijk gebeurt. Het kan het plezier in het werk
vergallen of iemand zelfs ziek maken. Uit
een onderzoek van de Rijksuniversiteit Gro
ningen bleek dat 58 procent van de werkne
mers wel eens last heeft van ongewenst in
tiem gedrag.
Wat is het Ongewenst intiem gedrag is
er in vele vormen. Het is niet altijd even ge
makkelijk te benoemen. Wat de één onge
wenst vindt, hoeft voor de ander geen pro
bleem te zijn. En van de één accepteer je
iets, terwijl je van de ander griezelt. In ieder
geval betekent het dat er sprake is van een
zijdigheid, ongewenstheid of zelfs dwang.
Als degene die de aandacht krijgt, er last
van heeft, is er sprake van ongewenst in
tiem gedrag. Het kan een scala zijn van ge-
dragingen: handtastelijkheden, pikante pos
ters aan de muur, pornoblaadjes laten zien,
over iemand heen hangen, onnodig aanra
ken, dubbelzinnige moppen, maar ook aan
randing of verkrachting.
Voorlichting De folder die nu is versche
nen, komt onder andere voort uit een bepa
ling in de CAO voor het bankbedrijf. Daarin
staat dat de werkgever 'voorlichting zal ge
ven die gericht is op het tegengaan van on
gewenste intimiteiten op de werkplek'.
Maar die beslissing is niet uit de lucht ko
men vallen. 'Dat had natuurlijk een oor
zaak', vertelt bedrijfspsychologe Gerrie
Klok. 'Wij hadden er binnen de BGD al lan
ger mee te maken en vroegen ons af hoe we
daar mee om moesten gaan. De CAO is dan
iets waarin de zaken formeel worden gere
geld.'
Machtsverhoudingen Ongewenst in
tiem gedrag én de angst er omheen ont
staan vaak in situaties waarin er sprake is
van hiërarchische verhoudingen. In de huidi
ge situatie gaat het vaak om machtsmis
bruik van hoger geplaatsten. En zeggen dat
je er niet van bent gediend, lukt niet altijd.
Klok: 'Er zijn veel redenen waarom mensen
zwijgen. Angst om er
zelf de schuld van te
krijgen, angst dat
wordt gezegd dat je
zelf aanleiding geeft.
En op zich is je chef
geen boeman en wens
je hem geen ontslag
toe. Dan houd je zelfs
rekening met zijn car
rière of met zijn gezin.
Ook onzekerheid: Ben
ik nou gek of is hij het?
Ben ik te preuts?'
Te ver gaan 'Er ko
men dus een heleboel
mensen niet bij ons
terecht', vervolgt Klok.
'Op een gegeven mo
ment gaat het te ver.
Bijvoorbeeld: moeten
overwerken, alleen met
iemand zijn en die per
soon komt dan te
dichtbij. De hele spanning die dat veroor
zaakt. De dreiging en de pogingen zijn dan
zo sterk, dat elke keer als je moet overwer
ken je van tevoren met maagpijn of hoofd
pijn zit. Pas in een laat stadium komt ie
mand bij de Bedrijfsgezondheidsdienst.
Dan is iemand er letterlijk en figuurlijk ziek
van geworden. Als ze bij ons komen, is er al
een heel conflict aan de gang. Mensen zijn
dan zo gespannen van een bepaalde situ
atie en kunnen in de ziektewet terecht ko
men.'
Hoe ermee om te gaan Het is heel be
langrijk dat mensen zelf weerbaar zijn, mon
dig zijn. 'Probeer aan te geven wat jouw
grenzen zijn, laat dat
heel goed blijken',
adviseert Klok. 'De
bedoeling die er ach
ter zit hoeft niet al
tijd verkeerd te zijn.
Wat je wel vaak
merkt is dat die dui
delijkheid invloed
heeft op de werk
sfeer. Ik wil niet zeg
gen dat alleen chefs
ongewenst intiem ge
drag vertonen, maar
vaak maakt het on
gelijke in de verhou
dingen het wel moei
lijker. Het kan een
slechte beoordeling
tot gevolg hebben of
gemaakte fouten kun
nen iemand ten on
rechte worden aan
gerekend. Een colle
ga van gelijk niveau geef je toch wat gemak
kelijker je mening dan je baas.'
Advies De Bedrijfsgezondheidsdienst
denkt op verzoek van het 'slachtoffer' mee
over een oplossing. Zo kan er een gesprek
komen met het management of met de be
trokken personen. Klok: 'Uiteraard vragen
we ook wat men er zelf mee gedaan heeft.
Heb je er iets van gezegd, en heb je dat dui
delijk genoeg gedaan? We willen mensen
manieren aanreiken om daar mee om te
gaan. Want de bedoeling is dat de situatie
stopt. Als dat gebeurt, en het heeft verder
geen negatieve gevolgen, dan hoeven wij
helemaal niet in actie te komen. In sommi
ge situaties heeft dat gewoon niet gewerkt,
maar vaak verandert er wél iets.'
Ban moet worden doorbroken Ook be
risping en ontslag komen voor. 'Maar dat is
vaak in herhalingssituaties', vertelt Klok.
'Situaties die vaker voorkomen en al langer
duren. Een groot deel waarvan wij niets ho
ren, zoekt zelf een 'oplossing': ze gaan er
gens anders heen. Maar ik ken ook een ge
val waarbij de chef jarenlang flauwe opmer
kingen maakte en schunnige moppen ver
telde. Dat was zo vervelend dat alle vrou
wen thuis tegen hun man of vriend zeiden:
Goh, wat ben ik die vent zat, ik word er niet
goed van. Op een gegeven moment kwam er
'Het sleutelwoord bij ongewenste intimi
teiten is eigenlijk machtsmisbruik', stelt
Agnes Janmaat van de Stichting Handen
Thuis in Utrecht. 'Mensen die tot een
minderheidsgroep behoren hebben er
het meeste last van. Dat kunnen dus la
ger geplaatste vrouwen zijn, maar ook
mannen. Dat komt wel minder vaak
voor. Meestal is dat dan weer een min
derheidsgroep bijvoorbeeld homoseksu
elen of mannen die, volgens anderen,
afwijkend gedrag vertonen. Ook blijkt
dat klachten toenemen bij bedrijven die
in verandering zijn, waar vrouwen in
mannenberoepen werken, waar vrouwen
stijgen in de hiërarchische lijn en bij klei
ne bedrijven.'
een nieuwe medewerkster. De bewuste
chef wilde duidelijk 'iets' met haar. Dat liep
toen heel hoog op, zij pikte het niet, en zo
kwam de bal aan het rollen. Toen durfden
de anderen ook hun zegje te doen. De nieu
we collega doorbrak zo'n beetje de ban. Het
resultaat was, dat de chef uiteindelijk werd
ontslagen.'
Klok: 'De brochure die er nu komt, maar
ook dit artikel, kan veel oproepen bij men
sen. Zij kunnen dan contact opnemen met
ons. Ik hoop niet dat het flauwe grapjes op
roept en dat collega's tegen elkaar gaan
zeggen: Göh, ik mag zeker tegen jou niets
meer zeggen, anders ben ik ongewenst in
tiem, ha,ha,ha! Want dan bereiken we het
tegenovergestelde en dat is niet de bedoe
ling. Niemand komt bij een psycholoog of
arts terecht als het alleen maar over een
opmerking gaat. Het is de herhaling. Iedere
dag weer hetzelfde gedoe. Of steeds weer
de dreiging, wanneer gebeurt het weer. En
angst is één van de meest vervelende emo
ties.' 0
De folder 'Ongewenst intiem gedrag' is
verzonden naar de directies van de plaat
selijke banken en het management van
Rabobank Nederland. De brochure is ook
aan te vragen bij de Bedrijfsgezondheids
dienst (040) 347555.
Voor vragen (van vrouwen én mannen):
v.l.n.r. bedrijfspsychologe Gerrie Klok,
(030) 902156 en de bedrijfsartsen Inge
Sluypers en Roger Plum, (040) 346400.
