Reizende tentoonstelling
presenteert geschiedenis
van het sparen
Rabo
band
Door Nederland reist een bijzondere expositie, die op veel plaat
sen al te zien is geweest: de spaarpottencollectie van Flabobank
Nederland. Drie vitrines tonen een groot aantal interessante
spaarpotten. Deze reizende tentoonstelling wordt gebruikt door
banken, die bijvoorbeeld iets te vieren hebben en een open huis
organiseren. De spaarpotten vormen in de bankhal een decora
tief element en geven de bezoekers wat meer informatie over de
manier waarop vroeger en nu werd en wordt gespaard.
Spaarpotten in drie
vitrines
Nummer 11/12 augustus 1988
Sinds de mensen op aarde leven is
er gespaard. Eerst was dat voed
sel, want munten en papiergeld wa
ren er toen nog niet. Grote vangsten en oog
sten maakte het mogelijk wat opzij te zetten
voor tijden waarin wat minder beschikbaar
is. Het bijbelse verhaal over Jozef in Egypte
laat een voorbeeld van georganiseerd spa
ren zien. Van staatswege werden grote
graanschuren gebouwd. Daarin werden tij
dens de zeven vette jaren de overvloedige
oogsten van vruchtbare Nijldelta bijeenge
bracht, om in de jaren met mislukte oog
sten toch voldoende voedsel voor de gehele
bevolking te hebben.
De reizende spaarpottententoonstelling
kan worden gehuurd bij de afdeling Pu-
bliciteitsprodukties van Rabobank Ne
derland. De tentoonstelling wordt bij de
bank opgebouwd in drie vitrines en is
verzekerd. De huurprijzen bedragen
f 750,- (exclusief BTW) voor de eerste
drie dagen. Voor iedere dag meer wordt
f 100,- in rekening gebracht. Reserverin
gen en informatie: 040-343935.
Sparen van edele metalen Overtolli
ge voorraden werden ook geruild tegen
zaken waaraan behoefte was. Bij deze
ruilhandel deden weldra edele metalen
als brons, zilver en goud hun intrede. Die
metalen, in de vorm van platte, meestal
ronde schijfjes konden niet bederven, wa
ren gemakkelijk mee te nemen en behiel
den hun waarde. Met deze ruilmiddelen in
omloop, was het niet zo verwonderlijk,
dat de dienaren van de tempels offerkis
ten onder de vloer lieten aanbrengen. Via
een gleuf offerde men de waardevolle
schijfjes in de kist. Zo'n schatkist was
dus eigenlijk een spaarpot van groot for
maat en bovendien de voorloper van de
hedendaagse kluis.
Scherven brengen geluk Zowel bij
de Grieken als bij de Romeinen kwam het
sparen met gemunt geld veelvuldig voor.
Van hogerhand werd de bevolking gewe
zen op het nut van spaarzaamheid. De
munten spaarde men in stenen spaarpot
ten. Dat bij opgravingen slechts scherven
werden teruggevonden, lijkt logisch om
dat de eigenaar zijn spaarpot stuk moest
slaan voor hij zijn geld weer tevoorschijn
kon halen. Wellicht komt daar de uitdruk
king 'scherven brengen geluk' wel van
daan. In latere eeuwen was er minder be
langstelling voor sparen. Dat leidde her
en der tot honger en gebrek. Slechts woe
keraars profiteerden daar enigszins van.
In het midden van de 15e eeuw werd hen
tegenspel geboden, door de eerste leen
banken, die toen werden opgericht.
Het vruchtbare spaarvarken Aan
het eind van de 18e eeuw ontstonden de
spaarbanken. De spaarzin werd weer aan
gewakkerd en spaarpotten in talloze vari
aties verschenen op de markt. Het var
ken, symbool van de vruchtbaarheid,
stond model voor het spaarvarken. Een
varken was belangrijk en vaak onderdeel
van de buidsschat. De boer slachtte zijn
varken in de slachtmaand november.
Daarmee vulde hij zijn provisiekast en
kweekte op die manier een reserve voor
de koude, lange winter. Die vorm van spa
ren heeft ook invloed gehad op het ont
staan van het spaarvarken, zoals we dat
nog steeds kennen.
Symbool van vruchtbaarheid Een
oudere vorm van een spaarpot was de bol
of peervorm, die vooral in Zuid-Europa en
Zuid-Amerika voorkwam. Deze vorm werd
ook wel moederborst genoemd en dus
ook symbool van de vruchtbaarheid. Met
behulp van nieuwe technieken werden al
lerlei materialen als grondstof gebruikt,
zoals ijzer koper en tin. Maar er versche
nen ook nog exemplaren van steen en
hout, zowel geschilderd als ongeschil-
derd. De ontwikkeling van de techniek
zorgde ervoor dat er luxe spaarpotten,
voorzien van fijne mechaniekjes, werden
gefabriceerd.
Bizarre modellen De reizende spaarpot
tencollectie van de Rabobank telt ook zeer
bijzondere en bizarre modellen. Iedere
spaarpot op zich is een kleine studie waard.
De bezoeker kan z'n eigen fantasie de vrije
loop laten om zodoende de oorsprong en
het gebruik van de spaarpot en de karakteris
tieken van de oorspronkelijke eigenaar zelf
te bedenken. Dit verleent een extra dimen
sie aan de tentoonstelling. SP
Ook boerderijencollectie
Naast de spaarpottententoonstelling is
er een collectie beschikbaar van ma
quettes van oude boerderijen uit geheel
Nederland. Ze worden opgesteld in drie
vitrines. De modellen zijn gebouwd door
de heer J. Harberink en kunnen via de
afdeling Publiciteitsprodukties van Rabo
bank Nederland worden gereserveerd
(telefoon 040-343935). De kosten voor
de huur bedragen f 1.125,- (exclusief
BTW) voor de eerste drie dagen. Iedere
dag meer kost f 240,- per dag. Als toe
lichting bij de maquettes is een brochu
re beschikbaar, die in samenwerking
met de stichting Historisch Boerderij-on
derzoek is vervaardigd. Daarnaast is
nog een boek beschikbaar, dat inzicht
geeft in het onderzoek naar en de inrich
ting van oude boerderijen in Nederland.
Eén van de vitrines met maquettes van
oude boerderijen.
