Toegepaste wiskunde bij de
Rabobank
Centrum voor
Toegepaste Wiskunde
In Rabobank nummer 14 hebben we op
pagina twee in het artikel 'Uitreiking
Rabobankprijs' iets kunnen lezen over
operations research.
Ook de Rabobankorganisatie heeft een
activiteit die zich bezig houdt met opera-
tions research, of meer algemeen met
'toegepaste wiskunde'. In dit artikel ver-
tellen we wat meer over deze activiteit en
over toegepaste wiskunde.
Wat is
'toegepaste wiskunde'?
Eeri vari de problemen waar
mee men in een bedrijf dage
lijks heeft te maken is het ne
men van beslissingen over
uiteenlopende zaken. In de
praktijk komt het er op neer
dat een keuze moet worden
gemaakt uit een aantal moge
lijke oplossingen voor het be
treffende probleem. En bij
voorkeur een keuze die een zo
goed mogelijk resultaat levert.
Een voorbeeld uit eigen huis.
Een regelmatig terugkerende
vraag bij een bank is, hoeveel
kasgeld men in huis moet
hebben. Teveel kasgeld levert
renteverlies op, te weinig kas
geld ontevreden klanten. Hoe
veel geld moet men nu in huis
hebben en wanneer moet er
worden besteld of afgestort,
om zo min mogelijk rentever
lies te hebben en toch alle
klanten tevreden te kunnen
stellen? Een beslissing over
dit probleem kan dus belang
rijke gevolgen hebben.
Voor het nemen van een be
slissing is informatie nodig
over de belangrijkste aspec
ten van het probleem. In de af
gelopen jaren is de informa
tiestroom echter zo sterk ge
groeid, dat men is gaan zoe
ken naar een mogelijkheid om
deze informatie in een han
teerbare vorm te gieten. Door
wiskunde toe te passen op dit
soort praktijksituaties tracht
men nu zo'n hanteerbare
vorm te maken. In het alge
meen is het doel van toege
past wiskundig onderzoek
dus ondersteuning van de be
sluitvorming.
Eén van de mogelijkheden
voor ondersteuning is het ma
ken van wiskundige modellen.
In zo'n model wordt de situa
tie nagebootst waarover een
beslissing moet worden ge
nomen. Hoe doet men dit?
Men onderzoekt eerst de voor
de situatie belangrijke (varia
bele) gegevens, de benodigde
randvoorwaarden en de doel
stellingen die worden nage
streefd en de verbanden die
aanwezig zijn tussen deze
aspecten. Dit geheel wordt
vertaald in wiskundige groot
heden en relaties waardoor
een wiskundig model ontstaat
van de situatie. Met dit model
kan men allerlei mogelijke al
ternatieve oplossingen van
een situatie nabootsen en
doorrekenen.
In het artikel over de uitreiking
van de 'Rabobankprijs' is al
een voorbeeld gegeven: het
zoeken naar een zo econo
mische mogelijke oplossing
van een transportprobleem.
Het zal duidelijk zijn dat de
computer op dit terrein een
belangrijk instrument is. Niet
alleen kunnen op een snelle
wijze veel mogelijkheden wor
den doorgerekend, maar ook
kan met veel variabelen en ei
sen rekening worden gehou
den. Alleen daardoor kunnen
modellen de werkelijke situa
tie zodanig benaderen, dat de
beslissing, die uiteindelijk
wordt genomen, ook daad
werkelijk gebaseerd kan zijn
op de modelberekeningen.
Nog even terug naar ons kas
geldprobleem. Ook daarvoor
is een model te maken. Je
kunt in het model met allerlei
factoren rekening houden
zoals marktrente, het te ver
wachten aantal cliënten op
een bepaalde dag van de
week in een bepaalde periode
van het jaar (bijvoorbeeld va
kantieperiode) en dergelijke.
Door nu een aantal gegevens
in het model te variëren en
door te rekenen, krijgt men
een aantal mogelijkheden
voor de hoeveelheid te bestel
len geld. Het hoofd van de kas
heeft dan het laatste woord en
bepaalt uiteindelijk wat hij, op
basis van de mogelijke oplos
singen, werkelijk aan geld
gaat bestellen of afstorten.
Naast het maken van wiskun
dige modellen kan de besluit
vorming ook worden onder
steund door het analyseren
van bestaande gegevens.
Hierbij wordt gebruik ge
maakt van statistische tech
nieken voor het verkrijgen van
gerichte informatie. Deze
technieken geven, op basis
van bestaande cijfers, een re
delijk betrouwbare voorspel
ling van een toekomstige ont
wikkeling. Zo kan op basis van
bijvoorbeeld de jaarcijfers
over de omzet van een winkel
een voorspelling worden ge
daan van de te verwachten
omzet in het komende jaar.
Zoals in de inleiding al is ge
meld heeft ook de Rabobank
organisatie een activiteit die
zich bezig houdt met toege
past wiskundig onderzoek. In
de zeventiger jaren is deze
ontstaan als de activiteit 'Wis
kundige Applicaties' binnen
wat toen nog heette 'directo
raat Automatisering'. De nieu
we naam van de activiteit bin
nen directoraat Dienstverle
ning van het Werkgebied In
formatica luidt 'Centrum voor
Toegepaste Wiskunde' (CTW)
Het centrum heeft formeel tot
taak 'het ondersteunen van de
Rabobankorganisatie door
middel van toegepaste wis
kunde, omvattende opera
tions research, statistiek, eco
nometrie en beslissingson
dersteunende systemen'.
Binnen de activiteit werken 14
deskundigen, die een acade
mische of hogere beroepsop
leiding hebben op het gebied
van wiskunde, bedrijfsecono-
metrie, informatica, etc.
De activiteit fungeert als een
intern adviesbureau. In op
dracht van andere activiteiten
van Rabobank Nederland of
van aangesloten banken wor
den er projecten opgezet. In
deze projecten werken meest-