Rabobankorganisatie zoal te wachten
staat op automatiseringsgebied. Een toe
komst waarin de computer in al zijn facet
ten een onmisbaar hulpmiddel is bij het
verlenen van optimale bankdiensten. Een
toekomst met transmissieverbindingen,
waarmee aangesloten banken recht
streeks kunnen communiceren met colle
ga-banken in Nederland en de rest van de
wereld. Ad heeft zo'n beetje het hele auto
matiseringsbeleidsplan de revue laten
passeren. Er heerst verbazing in de groep.
'Zijn we al zó ver met de plannen?' Die
vraag is op hun gezichten af te lezen. Het is
duidelijk dat ze zich nooit zo goed hebben
gerealiseerd wat er precies op hen af gaat
komen.
Toch zijn het geen geheime rapporten
waaruit Ad heeft geciteerd. Alles wat hij te
berde heeft gebracht is al jaren geleden
opgeschreven en in alle openbaarheid be
sproken. 'Maar toen,' zegt Theo Bremers,
hoofd bankzaken van Rabobank Heemste
de, 'hebben wij er geen of verkeerde con
sequenties uit getrokken. We hadden er
geen tijd voor en bovendien dachten we
dat het ons eigenlijk niets aanging.' Piet
Mesman, hoofd kas en kantoren van Rabo
bank Hoorn brengt naar voren dat het toch
wel verdraaide moeilijk is om 'een com
pleet plaatje' van het geheel te krijgen. Alle
informatie over automatisering was en is er
wel, maar er komt niets of nauwelijks iets
van door. Gebrek aan informatie of gebrek
kige informatie. Het zijn gedurende de ge
hele cursus veel geuite klachten. Ad
Heemskerk erkent dat goede communica
tie een van de allergrootste problemen van
elke grote organisatie is. Dikwijls zijn com
municatiekanalen verstopt of lopen ze ge
heel verkeerd. 'Deze cursussen dragen bij
tot een beter begrijpen over en weer. Ik heb
al meer gezegd dat dit hele programma ge
bruikersopleidingen automatisering een
soort inhaalonderwijs is. Het had al vele ja
ren eerder moeten plaatsvinden.'
Daar is iedereen het van harte mee eens.
Hiermee wordt echter wel een probleem
aangesneden dat door Theo als'dubbel in
halen' wordt aangeduid. Deze mannen im
mers worden geacht over enkele weken de
F-cursus aan hun medewerkers te geven.
'Ik ga,' zegt Robin, 'de discussie tijdens de
F-cursus nu wel beter gewapend aan, maar
ik kan ze echt geen concrete oplossingen
geven.' ledereen ziet toch wel op tegen het
geven van de cursus. 'Ik ben niet in staat
concrete vragen concreet te beantwoor
den,' aldus Theo die op zijn bank stevige
discussies verwacht over bijvoorbeeld de
werkgelegenheidsproblematiek. Onzeker
heid is troef in deze discussie. Hoe groot
zal de bereidheid zijn om inderdaad te wer
ken aan een bewustwordingsproces? Zijn
de mensen niet veeleer nieuwsgierig naar
wat er hun concreet te wachten staat op
hun eigen werkplek? Hoeveel medewer
kers willen echt aan de discussie mee
doen? Zal de aandacht niet verflauwen,
wanneer ze geen exact plaatje krijgen uit
getekend? De opmerking van Joop dat het
slagen van het gehele opleidingsprogram
ma zal blijken uit het al dan niet ac
cepteren van de F-cursus, wordt door de
gehele groep onderschreven. Dat zij als af
delingshoofd - als sergeant-majoor - een
uitermate belangrijke schakel in het proces
zijn, wordt door iedereen ingezien.
Het is moeilijk de ogen op het televisie
scherm gericht te houden. De air-conditio-
ning is afgezet omdat deze door zijn lawaai
de discussie te veel stoorde. Het gevolg is
echter dat er een wat muffe atmosfeer ont
staat in het zaaltje. Op de beeldbuis ver
schijnt de informaticus professor Nielen.
Zijn uitleg over de plus en minpunten van
de automatisering in verschillende bedrij
ven wordt gelardeerd met enkele spreken
de videobeelden: de postverwerking bij de
PTT, een volledig geautomatiseerde fa
briek waar veevoer wordt geproduceerd.
Het einde is abrupt. In de groep komt geen
beweging, ledereen zit nog stil naar het le
ge beeldscherm te kijken. Plotseling ver
breekt Rik Mellema de stilte met een op
merking waaruit blijkt dat hij beslist niet
heeft zitten soezen: 'Hoorde je wat-ie zei?
Je moet je organisatie ingrijpend aanpas
sen aan de nieuwe mogelijkheden. Dat is
precies wat ik beweer. We hebben in ons
werk ons aan te passen aan de automatise
ring. We kunnen er niets aan doen, het
komt gewoon op ons af. Dat bedoelde ik
laatst met mijn opmerking dat arbeid de
aanpassingsfactor is in het automatise
ringsproces.' Later zit hij in een sub-groep
je, dat de negatieve aspecten van de auto
matisering inventariseert. Ze komen 'maar'
tot vijf min-punten. In een pittige discussie
blijkt namelijk dat de meeste negatieve
aspecten over automatisering ook in posi
tieve richting kunnen worden omgebogen.
Het komt duidelijk boven water wanneer
de deelnemers weer plenair bij elkaar zijn
en de inventarisatie van de 'positievelin-
gen' naast die van de 'negatievelingen'
worden gelegd. Als voorbeeld wordt het
werkgelegenheidsaspect genomen. Auto
matisering kost banen. Dat kan negatief
worden geïnterpreteerd. Maar er wordt on
middellijk een positieve redenering tegen
overgesteld: 'automatisering vaagt geest
dodende en routinematige handelingen
weg. Hierdoor worden de mensen in de ge
legenheid gesteld een zinvoller tijdsbeste
ding te vinden.'
Twee bezwaren blijven voor de discussian
ten als een huis overeind: de dreiging van
het onpersoonlijke en het gevaar van in
breuk op de privacy, doordat persoonlijke
gegevens volledig in databestanden kun
nen worden opgenomen. Zouden argu
menten pro en contra de automatisering
wellicht een uitsluitend fundament hebben
in overwegingen van morele en ethische
aard? Rik wijst in die richting met zijn op
merking dat iemands stellingname in de
automatiseringsdiscussie misschien wel
afhankelijk is van zijn totale maatschappij
visie. Maar dan is het gevaar niet denkbeel
dig dat er een conflict ontstaat tussen de
opvatting die je als persoon koestert en als
bankman. In de laatste hoedanigheid kan
je immers alleen maar blij zijn een dergelijk
hulpmiddel als databestanden tot je be
schikking te hebben. Je kunt er een actief,
gericht en commercieel beleid mee uitstip
pelen.
'Een stukje bewustwording,' zegt Ad
Heemskerk. 'Bekijk de automatisering als
een totaalpakket en leer er bewust mee
omgaan zowel in de organisatie als in de
maatschappij. Dat is de doelstelling van
deze cursus.'
