loos gebruik van grondstoffen en energie
dragers aan de ene kant en aan de andere
kant een economie (dat wil zeggen produk-
tie- en consumptieproces) waarin de mens
voor zijn creatieve mogelijkheden nauwe
lijks meer ruimte heeft.' Een lopende band
of een half dan wel geheel geautomatiseer
de machine laat weinig eigen initiatief over
aan de producerende mens, net zo min als
kant-en-klaar maaltijden, kant-en-klaar
meubelen, kant-en-klaar vakanties en in
beton vastliggende woninginrichtingen.
'Deze twee in het oog lopende uitwassen
brachten een (in het begin klein) aantal
mensen in actie. Zij wilden meer mét de
natuur leven en niet ten koste van die na
tuur; ze wilden weer zelf bepalen wat de
kwaliteit van hun arbeid en van hun pro-
duktie zou zijn. Zij wendden zich van de
samenleving af en vormden agrarische
woon- en werkgemeenschappen met vaak
spirituele inslag.'
MeMo in Drenthe ontstaan
Een voorbeeld van zo'n gemeenschap is de
bakermat van de Stichting MeMo: de Hob-
bitstee in het Drentse Wapserveen. 'Hier
konden mensen die een afkeer hadden ge
kregen van de snelle, technisch ontwikkel
de en materialistische maatschappij zich
daadwerkelijlqafkeren en tot zichzelf pro
beren te komen en ook te komen tot een
meer natuurlijke leefwij
zonder chemicaliën en
met
landbouw
voedingsge
woonten, kortom een meer harmonisch en
gezond leven.
'Maar op deze manier te leven is natuurlijk
voor maar weinigen mogelijk. En ook lang
niet iedereen met kritiek op de huidige sa
menleving ziet deze levenswijze als ideaal.
Het is ook niet zo dat je alleen op het plat
teland mens- en milieuvriendelijk bezig kan
zijn. Zo ontstond een nieuwe poot van Me
Mo: eerst de voedselhuisjes en later een
aantal vormen van kleine ambachten en de
daarmee samenhangende winkeltjes. Deze
fase van MeMo-activiteiten is minder ex
treem. Maar het MeMo-gebeuren zoals het
zich nu voltrekt, kan wel een veel groter
aantal mensen inspireren tot daden over te
gaan. De stap om het vak dat je toch al be
oefent, in de vorm van een MeMo-bedrijfje
te gaan doen is een heel grote. Maar toch
kleiner dan uit de maatschappij te stappen
en je terug te trekken in een leefgemeen
schap op een stil stuk land.'
Een eigen bank?
Gangmaker en mede-oprichter van de
Stichting MeMo is de uitgever/schrijver
van artikelen en boeken over mens- en mi
lieuvriendelijk leven, werken, wonen en on
dernemen: Sietze Leeflang. Hij is een tijd
lang voorzitter van het stichtingsbestuur
geweest, maar heeft zich kort geleden daar
uit teruggetrokken om zich helemaal te
kunnen wijden aan het uitgeven van het
tijdschrift 'De Twaalf Ambachten', dat in
formatie geeft over het mens- en milieu
vriendelijk leven en op dat gebied uitdruk
kelijk een stimulans wil zijn.
De stichting wil vooral op Financieel gebied
een steun voor de MeMo-ondernemers
zijn. Aanvankelijk was het zelfs de bedoe
ling een Alternatieve Bank of een Koöpera-
tieve MeMo Bank op te richten. Maar de
verwezenlijking daarvan zal nog wel enkele
jaren op zich laten wachten.
Voorlopig houdt de stichting zich bezig
met het geven van adviezen, het scheppen
van mogelijkheden van kredietverlening
aan (toekomstige) MeMo-ondernemers en
het aantrekken van gelden uit de particulie
re sector voor de vorming van garantie- en
kredietfondsen.
Want de stichting wil (tot bepaalde maxi
mum bedragen) garant staan voor door
MeMo-bedrijfjes aan te gane leningen.
Maar daar hoeft niet zoveel gebruik van te
worden gemaakt: in de afgelopen jaar is
bijvoorbeeld voor zo'n f200 000,- krediet
verschaft aan meer dan veertig bedrijfjes.
Voor maar ongeveer f 20 000,- staat het
MeMo-garantiefonds borg.
'We hebben het garantiefonds nog niet no
dig gehad. Tot nog toe is elke onderneming
geslaagd. In de meeste gevallen is het ver
trouwen in de zaak zo groot, dat garantie
niet eens meer wordt aangevraagd,' zegt
het stichtingsbestuur.
Nog geen rechtsvorm
Toch is het niet allemaal rozegeur en ma
neschijn in het milieu- en mensvriendelijke
wereldje. Want daar waar twee of meer
mensen een MeMo-bedrijfje op willen rich
ten, komen ze (meestal) in de problemen
door het ontbreken van een rechtsvorm.
Onze huidige maatschappij is helemaal in
gesteld op een baas-werknemer-verhou
ding. En dat is nou precies wat de MeMo-
werkers niet willen. Die willen beslissingen
nemen in onderling overleg. Waarbij ook
iedereen van het bedrijf(je) voor de gevol
gen instaat.
Voor het verkrijgen van een lening bij een
bank bijvoorbeeld, wordt een rechtsper
soon geëist, waar de bank haar geld kan
verhalen als de leningnemer niet (meer)
kan afbetalen. Bij éénmanszaken is de eige
naar/directeur dat, bij maatschappen, fir
ma's en vennootschappen zijn dat de direc
tie en/of de eigenaren. Maar bij de MeMo-
ondernemingen zijn die er (meestal) niet.
Om het grote woord er maar eens 'uit te
gooien'; daar streven ze naar (en hebben ze
vaak al) een arbeiders-zelfbestuur. De wer
kers bepalen het beleid, produceren, zor
gen dat er inkomsten zijn en geven het geld
weer uit.
In afwachting van een eigen rechtsvorm,
waarin dit zelfbestuur mogelijk wordt ge
maakt, hebben de meeste MeMo-zaakjes
hun toevlucht gezocht tot de stichtings
vorm. Dat betekent dat ze een paar goede
vrienden bereid hebben moeten vinden in
het stichtingsbestuur te gaan zitten. Want
dat mogen de werkers zelf niet. Die komen
in dienst van de stichting. In de praktijk
zullen ze natuurlijk wél het beleid bepalen,
dat (in theorie) door het stichtingsbestuur
moet worden goedgekeurd.
Beurzen
De populariteit van het MeMo-wezen
neemt sterk toe. Bekendheid wordt onder
meer verkregen door het houden van regio
nale en landelijke beurzen, waar MeMo-
ondernemers laten zien wat ze doen. En
waar lezingen worden gehouden over en
voor een kleinschaliger samenleving. In de
tweede week van mei dit jaar was er weer
een landelijke beurs in Hilversum. En daar
bleek overduidelijk dat de MeMo-gedachte
vaste voet in onze maatschappij begint te
krijgen. Motto van die beurs: deze keer
nou eens geen oproep te demonstreren té
gen een ongewenste ontwikkeling in de
maatschappij, maar een oproep om te ko
men naar een manifestatie vóór een door
velen als zeer gewenst ervaren ontwikke
ling in de samenleving: Mens- en Milieu-
vriendelijk Ondernemen.
