17
De psychiater Semjon Gloezman is een door Amnesty ge
adopteerde Russische gevangene, die in 1972 tot 10 jaar
ballingschap veroordeeld werd omdat hij het misbruik van
psychiatrie voor politieke doeleinden aan de kaak stelde.
De foto's tonen Gloezman voor zijn arrestatie en nadat hij
er enkele jaren straf op had zitten.
niet op met het schrijven van brieven. Er
wordt geld gestuurd naar de familie van de
gevangenen. De gevangenen en hun fami
lies worden (voor zover mogelijk) opgevro
lijkt, geholpen en ondersteund. Adoptie-
groepen ontstaan uit werkgroepen, die zich
'hebben bewezen'.
Stroom brieven
Eén van de meest in het oog springende
werkzaamheden van Amnesty Internatio
nal is het schrijven van brieven en rappor
ten. Reeksen brieven aan regeringsleiders;
lijvige rapporten om op situaties te wijzen
en misstanden in de publiciteit te brengen.
Een voortdurende stroom brieven naar
allerlei regeringsinstanties heeft soms een
positieve, zeer zelden een negatieve uitwer
king. Maar meestal is het effect niet zicht
baar. Een enkele keer blijkt in een geval
dat 'hopeloos' leek een gevangene plotse
ling vrij te komen. Misschien hebben de in
schakeling van de publieke opinie en het
bombardement verzoekschriften om vrijla
ting tijd nodig gehad om het (vaak lang
zaam werkend) bureaucratische overheids
apparaat in werking te krijgen. Zekerheid
daarover krijg je nooit. In ieder geval zijn
er in de periode l mei 1978 tot 30 april
1979 (nieuwere gegevens zijn nog niet be
kend) 1449 door AI geadopteerde gevan
genen vrijgelaten! Maar er zijn er bijna
1600 bijgekomen...
Raadgevende bevoegdheid
In de loop der jaren heeft Amnesty Inter
national zich een zekere autoriteit weten te
verschaffen. In de publieke opinie heeft ze
een 'factor van gewicht'; een macht die
door regeringen die alleen in termen van
macht denken, wordt gevoeld. Door AI be-
critiseerde regeringen vinden het werk van
Amnesty niet prettig. Maar dat houdt re
gelmatige onderhandelingen tussen AI en
hoge regeringsfunctionarissen niet tegen.
Door de a-politieke houding en de goed ge
fundeerde informatie heeft Amnesty Inter
national raadgevende bevoegdheden gekre
gen bij de Verenigde Naties, de Unesco en
de Raad van Europa. Ze heeft de status
van waarnemer bij de Organisatie van
Afrikaanse Eenheid en werkt samen met
de Inter-Amerikaanse Commissie voor
Mensenrechten van de Organisatie van
Amerikaanse Staten. Regelmatig stuurt AI
waarnemers naar belangrijke processen.
Alleen al het daar verschijnen van Al-men-
sen heeft in verscheidene gevallen dood
straffen voorkomen.
Op 11 december 1978 kreeg Amnesty In
ternational een prijs voor de mensenrech
ten ter gelegenheid van de dertigste her
denking van de Universele Verklaring van
de Rechten van de Mens. Bij die gebeurte
nis verklaarde AI dat 'mensenrechten niet
kunnen worden overgelaten aan regerin
gen, wetgevers en juristen. Ze zijn de zorg
en verantwoordelijkheid van de gewone
man en de gewone vrouw, van de arbeider,
de boer, de kantoorbediende, de student'.
Doodstraf
Amnesty verzet zich fel tegen de dood
straf. Eerder kwam dat al in dit verhaal aan
de orde. 'In veel delen van de wereld wor
den politieke tegenstanders in toenemende
mate met de doodstraf bedreigd en in tal
van gevallen ter dood gebracht,' zegt Am-
nesty-secretaris-generaal Martin Ennals.
'Deze verontrustende ontwikkeling hebben
we onder de aandacht van de secretaris-ge
neraal van de Verenigde Naties gebracht.
En we gaan door met een op de feiten ge
baseerd programma van wereldwijd verzet
tegen de doodstraf, voor welk doel dan ook
en waar dan ook. Wanneer informatie
wordt verkregen over dreigende executies,
worden door leden van AI 'urgent actions'
ondernomen om deze te voorkomen.'
Eind vorig jaar bracht Amnesty Internatio
nal een poster uit met daarop een aan
klacht tegen de doodstraf. Een lijst met
ruim 150 landen waar de doodstraf nog in
de wet staat, werd er bij vermeld. Opval
lend daarbij zijn twee zaken: veel landen in
Zuid-Amerika hebben de doodstraf al in de
vorige eeuw (officieel) afgeschaft en ons ei
gen Nederland heeft deze mensonterende
straf nog steeds in de wet staan. Maar
daarover geeft de Grote Spectrum Ency
clopedie uitsluitsel: 'Tot de eerste landen
waar de doodstraf uit het gewone (niet-mi-
litaire) strafrecht verdween, behoorden
Portugal (1897) en Nederland (1870). In
een aantal West- en Noordeuropese landen
werd de doodstraf tijdens of na de Tweede
Wereldoorlog weer ingevoerd bij de be
rechting van oorlogsmisdadigers, bijvoor
beeld in Noorwegen, Denemarken en Ne
derland.' En sindsdien is de doodstraf nog
niet uit onze wetten verdwenen.
De resultaten
We schreven al dat het erg moeilijk is con
crete resultaten van het werk van Amnesty
International te noemen. Het afgelopen
jaar hadden Amnesty-groepen zo'n 4500
gewetensgevangenen geadopteerd of in on
derzoek. Een dikke 1400 van hen werden
vrijgelaten. Maar er is veel dat niet in cij
fers is uit te drukken. De Tsjechische scha
ker Ludek Pachman bijvoorbeeld kreeg in
1971 in de gevangenis dertig kaarten met
tekeningen van Utrechtse kinderen. AI had
daarbij bemiddeld. Later heeft Pachman
gezegd dat ze de belangrijkste oorzaak wa
ren van zijn geestelijk herstel na drie uit
puttende hongerstakingen. Helaas worden
positieve resultaten overschaduwd door
een groei van het aantal politieke gevange
nen en het gebruik van martelingen.
Waar haalt Amnesty het geld vandaan om
al die acties en werkzaamheden te kunnen
doen? Het al eerder genoemde Jaarboek
geeft daarover informatie: 'AI's inkomsten
bestaan uit contributies en giften van haar
leden uit alle delen van de wereld. Om de
onafhankelijkheid van de organisatie veilig
te stellen, worden alle bijdragen nauwkeu
rig getoetst aan de richtlijnen die door de
internationale jaarvergadering van Amnes
ty International zijn vastgesteld.
'In tien jaar is het budget van de organisa
tie van ruim f 100 000,- in 1968-1969 toe
genomen tot ruim vijf miljoen gulden in
1978-1979. Evenzo is de staf van het In
ternationale Secretariaat van tien uitge
breid tot 150 in 1979. De staf omvat men
sen uit 25 verschillende landen. Tussen 1
mei 1978 en 30 april 1979 werd
f 1 033 200,- besteed ter ondersteuning
van gevangenen en hun gezinnen.' De Ne
derlandse afdeling telt ongeveer 40 000 le
den.
Na zo'n verhaal mag een adres voor infor
matie (en aanmelding) natuurlijk niet ont
breken: Amnesty International, 3e Hugo
de Grootstraat 7, 1052 LJ Amsterdam.
