Vliegangst
1
°IN HET SPIONNETJE
'Hoe kunt u nu zo rustig zitten lezen,' zei
de naast mij zittende jonge vrouw met dui
delijke irritatie in haar stem. 'Nog een mi
nuut en dat ellendige vliegtuig stijgt op.'
'Dat hopen we ten minste,' antwoordde ik
lachend, 'hoe komen we anders in Enge
land.'
Ik keek naar een gespannen gezicht en
handen, die krampachtig de leuningen van
de stoel omklemden. 'Als dadelijk de race
langs de startbaan begint voor het vliegtuig
de lucht in gaat, lees ik beslist niet,' zei ik,
'ik vind dat telkens een boeiende gebeur
tenis. Dan heb ik altijd weer het gevoel dat
ik er voor het eerst in zit.' 'Vreselijk,'
zuchtte ze en ging alvast stijf rechtop zit
ten.
Toen wat later de zee als een groot, blauw
stuk plastic onder ons uitgespreid lag, zat
ze nog steeds in dezelfde krampachtige
houding. 'Als u wat meer vliegt, went het
wel. Het maakt dan niet zo veel meer uit of
je in een vliegtuig stapt of in een bus,' pro
beerde ik, naar mijn gevoel geruststellend.
'Maar ik vlieg regelmatig. Mijn ouders wo
nen al jaren in Engeland en ze worden oud.
Ik ga ze regelmatig opzoeken. Ik wou dat
ik dat vliegen maar niet zo vreselijk vond.'
'Waarom gaat u dan niet met de boot?'
vroeg ik, een redelijk alternatief aanvoe
rend. 'Mijn man werkt bij de KLM en dus
is vliegen voor ons wel erg goedkoop.'
Je moet er niet aan denken. De gelegenheid
hebben om voor een prikje de hele wereld
te zien en dat dan niet kunnen doen omdat
je doodsbang bent. In mijn omgeving heb
je nogal wat mensen met vliegangst. Ik ken
zelfs een echtpaar, waar de man per vlieg
tuig reist en de vrouw per auto soms dagen
later aankomt. Ze weigert eenvoudig te
vliegen. Ze voelt zich zo ellendig in de
lucht, dat ze iedere keer doodziek aan
komt.
We kunnen ons goed verplaatsen op de
aarde, ons eigen territorium, het water is
ons als element ook niet zo vreemd, maar
het zich verplaatsen in de lucht kan veel
angstgevoelens oproepen. We zijn dan af
hankelijk van het goed functioneren van
een apparaat; we moeten ons overgeven
aan wat anderen doen. Zelf kunnen we ons
niet in de lucht verplaatsen. We hebben
geen vleugeltjes.
Dat doet me denken aan de man, die mis
schien wel de eerste vlieger ter wereld was.
Er staat een verslag van zijn gewaagde on-
derneming in een vrouwenblad van 1809,
dat in mijn verzameling antieke vrouwen
bladen voorkomt. Een horlogemaker in
Wenen had er al zo lang over gepiekerd:
wat zou het geweldig zijn als een mens ook
zou kunnen vliegen. Hij werkte en werkte
en ontwierp ten slotte een tweetal mechani-
Mien
Holthuizen
sche vleugels en kreeg iemand zo gek om
die eens te proberen.
De man vloog eerst klapwiekend door een
manege, maar daarna vertoonde hij zijn
halsbrekende toeren boven de Weense Pra
ter, ademloos gadegeslagen door duizen
den mensen. Gekleed in hardblauw en fel
rood leek hij op een kleurige, vliegende pa
pegaai. Hij vloog, in 1809.
Wij klapwieken niet met mechanische
vleugels boven de oceaan, maar stappen in
een Jumbojet of een Concorde en merken
nog nauwelijks dat we ons door het lucht
ruim in zeer snel tempo verplaatsen. We
zitten wat nauw en op lange vluchten ver
velen we ons en worden wat gaperig on
danks de films en de muziek, maar verder
zijn we door alle comfort omringd.
Als je naar beneden kijkt, denk je wel eens:
zo'n ding moet toch ook niet naar beneden
vallen, maar voor de rest zitten de meeste
mensen toch vrij zorgeloos en ontspannen
in hun vliegtuigstoel. Wel machteloos, ja,
overgeleverd aan de techniek en de kunde
van anderen.
Misschien is het juist dat gevoel van mach
teloosheid dat sommige mensen vliegangst
bezorgt: ik kan niets doen als er iets fout
gaat. Ze staan niet alleen in hun angst want
25 miljoen Amerikanen durven niet te vlie
gen. Toch wijzen de cijfers uit dat het ge
vaar op de weg heel wat groter is. Volgens
de officiële cijfers is het nog altijd 25 maal
veiliger in het vliegtuig dan in de auto.
Vertel dat nu maar eens aan iemand, die
vliegangst heeft en die 'overtuigende' cij
fers maken niet de minste indruk. Integen
deel, er zijn passagiers met vliegangst, die
compleet in paniek raken. Vandaar dan
ook dat er op de grote luchthavens opvang
centra zijn voor mensen, die in het vlieg
tuig stevig de kluts zijn kwijtgeraakt.
Vliegangst kan knap lastig zijn, niet alleen
omdat je je tijdens de vlucht ellendig voelt,
maar ook omdat het mensen verhindert
van een zeer snelle manier van verplaatsen
gebruik te maken. Bovendien, hoeveel va
kanties worden verknoeid door het vooruit
zicht straks weer terug te moeten vliegen?
En wat te doen als je als zakenman een
voudig moet vliegen? Een belangrijke be
spreking in Amerika. Moet je dan soms
met de boot gaan?
Is vliegangst te overwinnen? Het is vreemd
dat de vliegtuigmaatschappijen er bijzon
der weinig aandacht aan besteden. 'Het
heeft vaak met claustrofobie te maken, met
angst voor het ingesloten zijn,' zegt de
voorlichter van de KLM. 'Als iemand even
waarschuwt dat hij vliegangst heeft, zal het
personeel daar zeker rekening mee houden.
Een bezoekje aan de cockpit, waar in de
grootste rust gewerkt wordt, kan al vol
doende zijn om de angstige passagier ge
rust te stellen. Een drankje en een hapje
leiden wat af. Meer kunnen wij niet doen.
We beschouwen vliegangst als generatiege
bonden.'
Tja, daar heb je niet zo veel aan als je
doodsbenauwd bent. Het beeld van de
mannen, die in alle rust zorgen dat het
vliegtuig veilig zijn bestemming bereikt,
mag dan even de spanning verminderen,
maar als de passagier met vliegangst weer
in zijn stoel zit, zullen de transpiratiedrup-
peltjes weer op zijn voorhoofd glanzen.
Meer resultaat schijnt het Instituut voor
Toegepaste en Gedragstherapie in Amster
dam te hebben, waar een cursus ter bestrij
ding van vliegangst wordt gegeven. Men
gaat er van uit dat deze angst vaak samen
hangt met andere angsten en die worden
dan meteen aangepakt. Het leren ontspan
nen is ook belangrijk. Wie zich lichamelijk
kan ontspannen, zal daar ook geestelijk de
gunstige uitwerking van ondervinden. Bo
vendien werkt het Instituut met dia's, die
situaties weergeven, die met het vliegen te
maken hebben. Wie zich na oefening in
deze situaties ontspannen weet te gedra
gen, zal de vliegangst zo niet helemaal, dan
toch in belangrijke mate overwonnen heb
ben. Het resultaat moet blijken tijdens een
echte vliegreis, die in cursusverband wordt
ondernomen.
De cursus kost rond de tweeduizend gul
den. Een heel bedrag. Maar voor wie
steeds weer met knikkende knieën en bon
zend hart in een vliegtuig stapt kan het of
feren van dit bedrag een ware verlossing
betekenen.
In minder ernstige gevallen van vliegangst
zal het bewust doen van ademhalings- en
ontspanningsoefeningen misschien al vol
doende zijn. Het is te proberen.
