triciteitsverbruik per jaar komt overeen
met de behoeften van Rotterdam, Am
sterdam en Den Haag samen. Op het fa
brieksterrein van 800 ha ligt 200 kilome
ter spoorlijn. Voor degenen onder het
personeel (22 000 personen in totaal)
die buiten de IJmond wonen, bestaat er
gratis busvervoer: 28 buslijnen voor de
ploegendienst, 19 buslijnen voor de dag
dienst en 24 bussen voor de kantoor
dienst. Dagelijks vervoersaanbod: 5000
mensen, ofschoon naar schatting 50
procent van het personeel 'buiten'
woont. Herhugowaard en Alkmaar zijn
veruit favoriet. Ruim 200 miljoen gulden
belopen de investeringen die Hoogovens
de afgelopen tien jaar deed om de mi-
lieuoverlast te beperken. Er zijn zo'n 25
meetposten opgesteld voor de mate van
luchtverontreiniging en geluidshinder.
Met de exploitatie van alle voorzienin
gen is jaarlijks 85 miljoen gemoeid. Het
gaat om de bouw van fluisterlocomotie-
ven, of om nieuwe toepassingen op het
gebied van de stofbestrijding. Sproeito-
rens flankeren de ertsopslagterreinen,
over het fabrieksterrein patrouilleren
sproeiwagens. Vijftig man personeel is
voortdurend in de weer bij het milieube
heer. Maar aan omwonenden die via de
klachtentelefoon iets hinderlijks te mel
den hebben, ontbreekt het niet. Som
migen draaien het nummer (negenzes-
driemaalnul) blindelings. 'Nee, een be
drijf dat onopgemerkt aan de omgeving
voorbijgaat zullen we ondanks onze
maatregelen vast en zeker nooit wor
den,' stelt een voorlichtingsfunctionaris
vast.
Geen wonder dat bij zoveel bedrijvigheid
nooit iemand IJmuiden als een verleng
stuk ziet van Amsterdam, terwijl een
plaats als Hoek van Holland wel voort
durend in een adem wordt genoemd
met Rotterdam. Tegelijk echter verklaart
het waarom IJmuiden weieens gering
schattend betiteld wordt als de arbei
derswijk van de gemeente Velsen. Van
de 61 000 inwoners die de gemeente
Velsen telt, neemt IJmuiden er circa
38 000 voor zijn rekening.
Er moet een snelle greep in het verleden
gedaan worden om de eerste aanzetten
hiertoe te vinden. De problemen van
Amsterdam als havenstad zijn in de vo
rige eeuw zo langzamerhand tot on
oplosbare omvang gegroeid. Schepen
worden alsmaar groter, terwijl de vaar
geul van het IJ voortdurend dreigt te
verzanden. Als een kapitaal kanaal naar
Den Helder niet de gewenste oplossing
blijkt te bieden oppert de koopmans
stand het stoutmoedige plan tot aanleg
van een vaarweg door Holland op z'n
smalst. Het gaat naar goed vaderlands
gebruik met mirakels veel (politiek)
touwtrekkerij gepaard, maar in novem
ber 1876 kan koning Willem III hier aan
de zogenaamde IJ-Muiden toch het wa
terstaatkundige huzarenstukje van de
kanaalmaatschappij komen openen. Ver
geten zijn alle tegenslagen, vergeten de
schermutselingen met de onbeschofte
Engelse bouwbazen. De kanaalwerkers
blijven achter, in kommervolle en vaak
bittere omstandigheden.
Meer dan een nederzetting zal IJmuiden
in die dagen nauwelijks geweest zijn.
Groot en gevarieerd is wel de reeks ver
halen over ongerechtigheden in het
toenmalige woeste westen. Daarmee
vergeleken moet de inhoud van india
nenboeken nog zoetsappig zijn. Spoedig
krijgen de ruwe aardwerkers gezelschap
van allerlei vissersvolk. Waar een haven
is, daar valt immers wat te verdienen.
Niet lang daarna komt de eerste indus
trievestiging op gang. Vanuit de Zaan
streek rukken de eerste papiermakers tot
de kanaaloever op. Na de eerste wereld
oorlog, als Nederland het belang van een
eigen staalindustrie heeft leren inzien,
valt opnieuw de keus op IJmuiden. Ijzer
erts en kolen als voornaamste grond
stoffen kunnen zonder enig probleem
rechtstreeks vanaf zee aangevoerd wor
den eri via diezelfde Noordzee verdwijnt
ook een gedeelte van de produktie weer
met gèmak. De toevloed van de beno
digde arbeidskrachten maakt IJmuiden
spoedig tot een staalkaart van het Ne
derlandse volk. De gelovige vissers bij
voorbeeld hebben het over 'het rode
dorp' als ze de omgeving bedoelen waar
de papierfabriek staat.
Wat dan volgt is de periode van de Duit
se bezetting. Onvoorstelbaar slaan de
moffen toe. De invloeden die ervan uit
gaan, overtreffen al het voorgaande. IJ
muiden en omgeving zijn spoedig her
schapen in een compleet bastion. Vol
gens tellingen gaat het daarbij om bijna
vijfhonderd verdedigingswerken, meest
bunkers. Een ervan, 200 x 75 meter me
tend, doet dienst als schuilplaats voor
onderzeeboten. Het ongenaakbare grijze
gevaarte net binnen de vangarmen van
de pieren heeft tot op de dag van van
daag toe stand gehouden. Allerlei bedrij
ven kunnen er opslagruimte huren. Ook
vluchtige terreinverkenningen in het
duingebied vestigen voortdurend de
aandacht op tal van oorlogssouvenirs.
Op een monumentale steenklomp voor
het stadhuis staat een gedenkwaardige
tekst gebeiteld: 'Geen wond hoe diep
ook geslagen, kan dit volk in nood doen
versagen'. De bijbehorende geschiede
nis brandt de plaatselijke bevolking als
het ware nu nog op de lippen. Uit vrees
voor een Engelse invasie vanuit zee heb
ben de Duitsers tegen het einde van de
oorlog een groot deel van IJmuiden la
ten ontruimen en vervolgens alles met
de grond gelijk gemaakt. Bijna dertigdui
zend mensen moesten maar zien hoe ze
elders een goed heenkomen vonden. De
bezetters wensten voor hun zware ge
schut een onbelemmerd schootsveld. Na
de bevrijding was er meer werk aan de
winkel dan ooit tevoren. Vrijwel het ge
hele centrum van IJmuiden was wegge
vaagd. Er waren 3200 huizen gesloopt,
terwijl er 1400 als gevolg van bombar
dementen averij vertoonden. De haven
lag vol wrakken en geen mens temidden
van die gehavende troep wist goed waar
men beginnen moest.
Om te zien of het uiteindelijk toch gelukt
is, hoef je niet ver te gaan. Zelfs fijnge
malen puin van verwoeste huizen kwam
bij de wederopbouw in de beginfase
mooi van pas. Volgens plan verrezen uit
gestrekte nieuwe stadswijken met veel
etagebouw.
Te laat zag men in dat de bestaande be
bouwing hier en daar het waard was ge
spaard te blijven. Zo verloederde vooral
oud-IJmuiden sterk, het aloude haven
kwartier. Veel zal er in dit buurtje gele
den en gestreden zijn. Het had onmis
kenbaar karakter, zoveel zelfs dat de po
vere resten van wat bewaard bleef vol-
