19
bezoek valt ogenblikkelijk op dat de
nieuwbouw waar Frau Doctor Hiller met
haar staf de scepter zwaait, ideaal har
monieert met de historische omgeving
van de middeleeuwse binnenstad. Met
de monumentale domkerk op slechts
luttele meters afstand, verrees zomaar
een ultra modern informatiecentrum
waar schaamteloos beton en andere ei
gentijdse materialen werden toegepast.
Kijkers kunnen sinds 1974 met eigen
ogen de geslaagde resultaten in ogen
schouw nemen. Ze doen het gretig en
massaal, want er zijn zondagmiddagen
met 1500 bezoekers en meer. Het kerke
lijke verleden, voor zover dat na een be
zoek aan de overvloed van de dom nog
aanvulling behoeft, krijgt hier op onder
delen nadere toelichting, eerst en vooral
echter kan de moderne mens er treden
in de voetsporen van de oude Romeinen.
Daarbij krijgt het educatieve element
alle denkbare aandacht, zodat niet alleen
leerlingen van middelbare scholen uit
heel Duitsland hier met autobusladingen
tegelijk terecht kunnen voor een brok
aanschouwelijk geschiedenisonderricht.
Ook de aantallen Nederlandse en Engel
se scholieren die Xanten registreert
groeien jaarlijks.
De collectie archeologische vondsten is
verbluffend, hoewel veel in het verleden
verkwanseld werd. De conservatrice legt
uit hoe vooral sinds de vorige eeuw par
ticulieren in het wilde weg in de Xanten-
se bodem op zoek zijn gegaan naar spo
ren van het Romeinse verleden. Het le
gertje avonturiers zag z'n moeite ruim
schoots beloond, getuige het gegeven
dat thans geschiedkundige musea in di
verse omliggende landen pronken met
waardevolle spullen van Xantense origi
ne. Xanten zelf moet zich tevreden stel
len met afgietsels van de originele beel
den of altaarstenen. Ook de gedenkste
nen voor de doden zijn veelal slechts in
kopie aanwezig. Frau Hiller wijst hoe de
Romeinen op een hoogte langs de zuid
kant van het tegenwoordige stadje hun
eerste legerplaats bouwden. Twee legi
oenen waren er gelegerd, in totaal
12 000 huurlingen tellend. Na schermut
selingen met Batavieren verrees meer
naar het oosten een nieuw Castra Vete
ra, zoals baggerwerken uitwijzen gele
gen in de huidige Rijnbedding. Noorde
lijk van de tegenwoordige stad maakten
de Romeinen ten slotte onder keizerTra-
janus in de eerste eeuw van onze jaartel
ling een begin met de bouw van een om
vangrijke nederzetting voor hun burgers.
Zij verwierf de naam Colonia Ulpia Traia-
na. Het gebied tussen hun garnizoen en
de Colonia, gebruikten de Romeinen om
er hun doden te begraven. Vreemd ge-
noeg was het daar dat later de Kelten de
eerste stoot gaven tot het ontstaan van
het latere Xanten. Tot in de middel
eeuwen toe werd echter nog dankbaar
gebruik gemaakt van bouwmaterialen
uit de Romeinse ruïnes. Wind en zand
zorgden vervolgens in geduldig samen
spel voor de rest. Langzaam maar zeker
verdwenen ook de laatste Romeinse res
ten onder de grond, althans tot 1971
Toen namelijk ontstond het denkbeeld
om in Xanten te komen tot een stichting
van een archeologisch park. Was de uit
gangspositie niet ideaal? In tegenstelling
tot Keulen en Trier, de twee overige Ro
meinse stadsnederzettingen op Duits
gebied, deed zich in Xanten het unieke
feit voor dat men hier te maken had met
een colonia waar later hoegenaamd
geen bebouwing meer was gepleegd.
Het gedurfde plan klonk aanvankelijk te
mooi om waar te zijn: het systematisch
bloot leggen van aanwezige fundamen
ten en de gedeeltelijke reconstructie van
aanwezige bouwwerken. Welk een gi
gantisch karwei het hier betreft, wordt
duidelijk bij aanschouwing van wat cij
fers: de colonia besloeg in totaal 83 hec
taren, er woonden 12 0CX3 mensen en de
stadsmuren waren 4 kilometer lang.
Voorlopig hebben de archeologen als
graafterrein een gebied van 23 hectaren
onder handen genomen. Direct grenzend
aan de stad, maar van de opgravingen
gescheiden door een doorgaande ver
keersweg ligt de rest van het Romeinse
stadsdeel. Daar komt - sporadisch - wel
bebouwing voor. Maar de archeologen
schatten dat ze voorlopg toch nog wel
generaties lang werk zullen hebben.
Xanten is naar grootte het tweede op
gravingsproject op Duitse bodem. Nood-
opgravingen op diverse percelen hebben
al massa's gegevens opgeleverd. Ergens
ligt een brokstuk van de Romeinse wa
terleiding. Tot nu toe is het bestaan
vastgesteld van twee leidingen, elk van
ruim 8 kilometer lengte. In ieder geval
heeft de stad twee tempels gekend, een
badhuis, een havenkade en een amphi-
theater dat in omvang het midden hield
tussen het colosseum van Rome en het
amphitheater in Pompei'. De archeolo
gen hebben de fundamenten steen voor
steen weer bloot gelegd. In een volgen
de fase is ongeveer een kwart van het
openluchttheater op de nog bruikbare
fundamenten van tufsteen weer her
bouwd. Het kost de moderne bezoeker
aldus geen enkele moeite meer zich voor
te stellen hoe hier eens de gladiatoren in
de arena onderling strijd hebben gele
verd. Vanaf volgend jaar kan het publiek
hier regelmatig terecht voor voorstellin
gen op cultureel gebied. Ook de vecht
sporten zullen vanzelfsprekend aan bod
komen. Op alle mogelijke manieren
wordt de fantasie van het toege
stroomde toeristenpubliek een handje
geholpen.
Men ziet de natuurgetrouwe reconstruc
tie van stadsmuren en verdedigingsto
rens. Eenmaal voorbij de kassa's geniet
iedereen de grootst mogelijke bewe
gingsvrijheid. De wetenschapsmensen
hebben om te beginnen het stratenpa-
troon gedeeltelijk bloot gelegd: een rij
baan van 10 a 12 meter, in het midden
een goot voor transport en afvalwater.
Ergens anders zijn vast de funderingen
van een tachtig meter lang pand zicht
baar gemaakt en geconserveerd. Verre
weg het grootste deel van het terrein be
staat momenteel echter nog uit maag
delijke gazons. Het is nauwelijks voor te
stellen dat zich ook daar vaak al op nau
welijks 25 centimeter diepte de eerste
restanten van honderden bouwwerken
moeten bevinden. Op luchtfoto's die on
der ideale weersomstandigheden geno
men werden, tekenen de contouren zich
af als onomstotelijke bewijzen. Derge
lijke fotografie is maar een van de hulp
middelen die hier worden toegepast.
Van computers maken de bodemvorsers
al evenzeer gebruik. Met magnetome
ters wordt het onderzoekgebied centi
meter voor centimeter afgezocht. De op
lettende bezoeker krijgt in Xanten duide
lijk te zien hoe moderne archeologie be
dreven wordt. Voor de wetenschaps
mensen zelf is de overweldigende be
langstelling van honderdduizenden men
sen per jaar niet altijd even geweldig.
Het liefst zouden zij werken achter me
tershoge schuttingen, maar Stadtdirek-
tor Trauten en de zijnen houden er ande
re opvattingen op na. Teveel belasting
centen zijn er met het project gemoeid,
en vandaar dat de wetenschap tot een
lichte knieval voor de ontspanning ge
dwongen werd. Zonder overigens de ge
schiedkundige juistheid geweld aan te
doen. Want ook hier geldt dezelfde stel
regel als in het Xantense streekmuseum:
het informatieve en educatieve element
wordt geenszins verwaarloosd. Het
'APX' oftewel het 'Archeopark Xanten'
kent een eigen uitgekiend informatie
centrum. Tekstborden vertellen aan
de hand van gevonden bouwmateriaal
welke de plaatsen van herkomst zijn.
Veel kwam uit de Eifel of het Zevenge
bergte. In vitrines ligt een zeer beschei
den gedeelte van wat de bodem aan ge
bruiksvoorwerpen tot nu toe prijs gege
ven heeft. Net buiten de muren van de
Romeinse stad wordt op proefvelden
druk geëxperimenteerd met graansoor
ten die gangbaar waren in de Romeinse
tijd. Daarnaast zal er de eerstkomende
15 jaar druk gewerkt worden aan de rea
lisering van een watersportproject in de
nabijheid. Uit de bedding van de Rijnarm
die eens voorbij Colonia Ulpia Traiana
voerde zal net zo lang grind gebaggerd
worden tot er een paar waterplassen
van 200 hectaren ontstaan. Op een land
tong in het midden zijn gigantische
zwembassins geprojecteerd.
Een bubbelbad, sauna's en eetgelegen-
heden zullen voor afronding van het ge
heel moeten zorgen. Als dat nog niet
voldoende is Per auto 'blaast' de
massa uit het Ruhrgebied desgewenst in
minder dan een uur naar Xanten. En sig
naleren de toeristische onderzoeken niet
voordurend een sterkere behoefte aan
attracties in eigen omgeving? Nou dan.
Stadtdirektor Trauten verwacht de dag
jesmensen en de echte toeristen in over
weldigende aantallen. Met cohorten te
gelijk, bij wijze van spreken.