van het toegevoegde water. Het wordt er ge
deeltelijk uitgezogen terwijl de grijze pap
over het bed van de papiermachines drijft.
Even later passeert de substantie een wrin
ger, maar dan wel eentje met een druk van
20 atmosfeer. De cilinders en een soort strijk
ijzer moeten op hun beurt ook weer het no
dige vocht verdampen en het vochtgehalte in
het eindprodukt globaal tot 7 procent redu
ceren. Voor een belangrijk deel is de gewens
te kartondikte afhankelijk van de snelheid
waarmee de grijze papierbrij over het trans-
portbed wordt geleid. Op het fabriekscom
plex maakt een eigen zuiveringsinstallatie
enorme hoeveelheden afvalwater weer ge
schikt voor hernieuwd gebruik in de karton-
produktie. Het lawaai en de hoge vochtig
heid die in de kartonfabriek nog de nevenver
schijnselen vormen van een gigantisch kring-
loopbedrijf, behoren tot de ongemakken
waarvoor nog geen afdoende oplossing kon
worden gevonden. De bevolking in de streek
rond Winschoten en Oude Pekela doet er
niet moeilijk over.
Kleinzieligheid hoort hier niet thuis, leder
resterend spoor van twijfel wordt kort na af
loop van het fabrieksbezoek weggenomen
door de ontmoeting met de 90-jarige Jacob
Molema. Ergens halverwege tussen de plaat
sen Winschoten en Oude Pekela heeft hij
zich teruggetrokken, een heel eind achteruit
Elders houdt men het bij de vervaardiging
van massief (boekbinders)karton in velerlei
variaties. Maar waar men ook kijkt, overal
concentreren bedrijven hun belangen. Zo
ontstond het Kappa-concern, een bundeling
van ondernemingen die weer deel uitmaken
van de Koninklijke Nederlandse Papierfabriek
te Maastricht. In Beneden Pekel heeft de
KNP onder meer belangen bij kartonfabriek
Britannia, goed voor 225 werknemers. Vijf
papiermachines kunnen er op jaarbasis
63 000 ton karton en papier produceren. Of
het veel is? Bedrijfsdirecteur Verhoeven: 'In
de Winschotense fabriek voor vouwdozen-
karton draait een machine met een capaci
teit van 80 000 ton.' Hij legt uit hoe uiteenlo
pend de eisen zijn die er aan karton gesteld
worden. Als het om dozen gaat speelt de dik
te een rol, maar ook de stapelweerstand. Een
rondleiding over het complex brengt ons
naar 4 loodsen, elk 100 x 80 meter. 'De vroe
gere stro-opslag. Nu ligt er oud papier.' Sterk
vereenvoudigd komt het produktieproces
erop neer dat een mengsel van oud papier en
water in grote silo's net zo lang wordt ge
roerd tot er een homogene massa ontstaat.
De kapot gewreven papierbrij wordt aanslui
tend ontdaan van ijzerresten zoals nietjes,
steentjes en andere ongerechtigheden. De
bereiding in de pulpers neemt circa een uur
in beslag. Daarna wordt de brij weer ontdaan
op een laan in het zogenaamde Vitusholt.
Dank zij een hulpvaardige Sophie Mook die
haar taak als receptioniste bij de Rabobank
voor deze gelegenheid wel uit wil breiden
met die van tolk-vertaalster voor het Gro
ningse dialect, komt de ontmoeting met de
blijmoedige kluizenaar tot stand. Als we op
het raam van zijn behoeftige huisje bonzen
staat hij net op het punt een prakje te gaan
eten. Zure haring staat als steeds op het me
nu. Zonder gas, waterleiding of elektriciteit
blijkt het leven toch nog wel uit te houden.
Via de dakgoot en een regenpijp loopt het
hemelwater rechtstreeks naar de waterbak
in de keuken. Ten overvloede is er in de tuin
nog een turfput met prima water. Zes jaar
geleden viel Jacobs oog op de bouwvallige
stulp. De aanwezigheid van een lapje grond
deed hem bezwijken.
'Het was een grote wanboel. Geen ramen,
geen deuren. Voor een jaar vrije huur heb ik
alles zelf opgeknapt,' vertelt de natuurmens
opgewekt temidden van z'n kleurrijke boel
tje. 's Avonds zorgt een gaslantaarn voor het
hoognodige licht. Eenzaam? 'Niks daarvan.
Ze praten me het liefst in een bejaardenhuis,
maar zo gek krijgt geen mens me.' Molema
weet het zeer beslist. Na een leven als vod-
denboer en een handeltje in paarden, scha
pen en koeien dat hem tot in Rusland bracht,
kan hij nu geen dag zonder zijn bedoeninkje.
Heel de tuin wordt ieder jaar weer eigenhan
dig omgespit. 'Tijdens de afgelopen barre
wintermaanden is de politie nog eens pools
hoogte komen nemen. Of het goed met me
was, vroegen ze bezorgd. Nou en of. Terwijl
zij tot aan hun knieën in de sneeuw stonden
en haast niet meer weg konden komen zat ik
hier lekker in mijn huisje.'
