Gebruik
je hersens
met verstand
nu wora je er van je Kleuterleeftijd tot ver
voorbij de eerste volwassenheid mee ach
tervolgd. Het begint met een zwemexamen
en als we niet oppassen stoppen we pas
met een diploma voor goed voorbereide ge
pensioneerden - dat we dan de titel van
'ex-amen' zouden kunnen geven. Daartus
sen ligt een lange reeks van vak- en vaar-
digheidsproeven. Waarom doen we zo
gek? Of met andere woorden: waarom zijn
er nou eigenlijk examens? Drie deskun
digen geven daarop het (of een) antwoord.
Schoolleider dr. J. G. van der Valk: 'Zij
zijn er volgens mij om de leerlingen een be
wijs mee te kunnen geven van de kennis
die zij hebben vergaard. Het is de bedoe
ling de kandidaten neutraal te testen. Van
daar bijvoorbeeld de schriftelijke examens,
aan de hand waarvan kan worden nage
gaan - door de overheid - of het onderwijs
een bepaalde kwaliteit heeft bereikt. Deze
ijking is belangrijk, ook voor hen die later
met de geslaagden moeten werken.'
Inspectrice van het middelbaar onderwijs
drs. M. J. E. Niesten: 'De maatschappij is
nu eenmaal gesteld op diploma's. En ik
vind een objectief slot van een (schooljop-
leiding gewenst. Geen leraar is aan de an
dere gelijk, heel vaak laten ze persoonlijke
voorkeur een rol spelen als ze daartoe de
kans krijgen. Zo zijn er die het accent leg
gen op de literatuur als ze een taal doceren,
anderen letten juist meer op de spreekvaar
digheid. Om doorslaan naar de ene of an
dere kant te voorkomen wordt van over
heidswege een aantal eisen gesteld. Via het
examen komt dan wel vast te staan of aan
die eisen is voldaan.'
Psycholoog H. P. Stroomberg: 'Een
examen is nuttig omdat de school dan kan
controleren of de leerlingen de doelstelling
van het onderwijs hebben bereikt en omdat
de leerlingen kunnen aantonen dat dat in
derdaad het geval is. Maar ik heb zo wel
wat bedenkingen tegen de examenprocedu
res tot nu toe. Ik vind dat de normen van
de examens constant gehouden moeten
worden. Het mag niet voorkomen dat men
het ene jaar zakt en het andere jaar slaagt
bij gelijke prestaties.'
Er zijn nauwelijks algemene aanwijzingen
te geven aan hen die zich nu op de
examens voorbereiden. De een prepareert
zich totaal verschillend van de ander, zodat
uniforme richtlijnen voor sommigen fnui
kend kunnen zijn. Niettemin enige wille
keurige wenken die voor iedereen zouden
kunnen gelden:
- Gedraag je in de periode voor of tijdens
de examens niet anders dan normaal: ga
niet vroeger of later naar bed, eet niet meer
of minder enz.
- Voel je voor jezelf de behoefte om har
der te werken dan je gewend was, overdrijf
dat dan niet. Vraag je af of een verhoogde
concentratie op je studie inderdaad nood
zakelijk is. Per slot van rekening weet je
zelf het beste hoe goed je in de loop der ja
ren hebt gestudeerd. Een extra inspanning
kan geen kwaad, een extra ontspanning
evenmin. Veel hangt van je persoonlijke in
stelling af. Er zijn ook talloze mensen die
alle examenbeslommeringen vergeten en
rustig veel sporten of uitgaan.
- Neem nooit op eigen houtje kalmerings
middelen. Zij kunnen een goed verloop van
het examen in de weg staan. Heb je werke-
lijk behoette aan deze medicijn, gebruik ze
dan in overleg met je huisdokter. Hij kent
je en hij weet wat je eventueel nodig hebt.
- Drugs in welke vorm dan ook bevorde
ren beslist geen goede uitslag.
- Belangrijk is dat je vooral rustig en in
een goede sfeer naar het examen toeleeft.
Een prettige stemming thuis kan veel doen.
Wees lekker relaxed zonder dat je je belan
gen (slagen) uit het oog verliest.
- Vermijd activiteiten die je gezondheid,
of liever je conditie schaden. Drink rustig
een pilsje, maar laat je niet 'katten' door
een kater.
- Probeer de belangrijkheid van het
examen tot de juiste proporties terug te
brengen. Zakken is geen schande. Laat je
niet beïnvloeden door overwegingen van:
als ik niet slaag moet ik naar de fabriek, of
in militaire dienst, zit ik nog een jaar in die
vervelende boeken, word ik geen chef, kan
ik niet verhuizen enz.
- Probeer er met je leraren achter te ko
men welk herhalingsschema het beste bij je
past, als je er zelf niet uitkomt. Bedenk
wel: een eigen planning is niet noodzake
lijk. Een ongeorganiseerde voorbereiding
kan even goed zijn als een zorgvuldige uit
gekiende. Nogmaals: veel hangt af van je
persoonlijkheid en je karakter.
- Het is beslist niet zo dat slordige kleding
je examen nadelig zal doen uitvallen. Spij
kerbroek en lange haren staan goede cijfers
heus niet in de weg als de prestaties vol
doende zijn. Niettemin zullen netjes gekle
de en gekapte kandidaten een gering voor
deel hebben als ze blijk geven de 'stof on
der de knie te hebben. In het algemeen pro
beren de examinatoren strikt objectief te
zijn. Laat je dus wat je kleding betreft geen
angst aanjagen, maar realiseer je wel dat
sommigen er gevoelig voor zijn. Bedenk
ook dat je leraar (examinator) je al jaren
kent. Hij zou het vreemd kunnen vinden
als je in een donker kostuum verschijnt,
want die man kent je wellicht niet anders
dan in een spijkerpak. Pols hem eventueel
van tevoren als je niet zeker bent.
- Probeer voor het examen al min of meer
uit te maken wat je daarna, al of niet met
het verlangde diploma, zult gaan doen.
Veel kandidaten zijn voor het examen ex
tra zenuwachtig, omdat ze nog geen (defi
nitieve) keuze, hebben gedaan. Zij laten
zich angst aanjagen door de vraag: na het
examen, wat dan? Als je nog geen beslis
sing hebt genomen, doe dat dan gauw. Het
is heus een zorg minder, als je weet wat je
wilt.
- Werk die laatste weken niet te hard op
talloze details. Besef dat niet van je wordt
verlangd, dat je alles weet. Bepaal je liever
tot de werkelijke grote en belangrijke lijnen
als je je kennis wenst op te halen of vergeet
de hele studie en ga lekker in de zon liggen
als je denkt de stof te beheersen.
- Er zijn altijd mensen die anderen in hun
nervositeit meeslepen. Ben je inderdaad ze
nuwachtig, laat je studiegenoten daarvan
dan niet de dupe worden. Reageer je niet af
in hun bijzijn. Dat kan voor anderen onno
dige schadelijke gevolgen hebben.
- Ard Schenk voetbalde een paar uur
voordat hij het wereldrecord op de tien ki
lometer ruimschoots verbeterde. Denk
daar maar aan op de avonden vóór de gro
te en toch wel (in)spannende dagen.
'Gebruik je hersens!' Dat wordt ons al
sinds de kleuterschool ingeprent. Maar het
zou best eens kunnen zijn, dat we onze
hersens teveel gebruiken. Ten minste dat
beweert een heel knappe Rus, dr. Iwan
Chorol, lid van de Sovjetacademie voor
wetenschappen in een rapport dat hij voor
de Unesco heeft geschreven. 'De hersenen
van iemand in onze tijd moeten een hoe
veelheid feiten verwerken en opbergen,
waar vorige generaties dikwijls hun hele
leven over konden doen,' zegt dr. Chorol.
Vooral veel hoofdarbeiders belasten hun
hersenen te veel en te vaak. Daardoor zou
den ze zo zwaar belast worden, dat ze met
de ondergang worden bedreigd, want ook
ons brein heeft z'n grenzen. 'Dat het tot nu
toe nog niet vaak tot een tragedie is geko
men komt,' aldus Chorol, 'doordat de her
senen over een kolossale reserve beschik
ken, die onder normale omstandigheden
niet wordt aangesproken.
Maar gelukkig doet dr. Chorol ons ook
een remedie aan de hand. Mensen die nu
veel hun hoofd moeten gebruiken, advi
seert hij een speciaal dieet. En de nieuwe
generaties zullen op school les moeten
krijgen in een soort 'hersenhygiëne'
