Examenkoorts
in Nederland
Duizenden zijn deze weken bezig met een
(eind)examen.
Een belangrijke mijlpaal aan het begin of
halverwege hun maatschappelijke loop
baan. Hóe belangrijk? Wat heb je straks
aan je diploma? Kom je mét een diploma
verder dan zonder? Dat zijn vragen waar
op verschillende antwoorden mogelijk zijn.
Dat wordt extra duidelijk als we enkele be
kende Nederlanders vragen met welke
schooldiploma's als basis zij carrière heb
ben gemaakt.
meer in een vak. Maup werd loodgieters-
knecht. Het succesverhaal is bekend. Ca-
ransa werd het schoolvoorbeeld van de
eenvoudige jongen die het bracht tot miljo
nair.
Jaap van Praag, ex-voorzitter van Ajax en
succesrijk grammofoonplatenhandelaar,
zou zonder zijn diploma 4-jarige hbs na
tuurlijk net zo goed Ajax-president en top
man in de platenbusiness geworden zijn.
Toch is hij blij met zijn middelbare school
opleiding, al was het alleen maar als onder
grond voor vreemde talen.
Henk van der Meyden is de meest omstre
den journalist van de meest omstreden
krant: De Telegraaf, waarin zijn naam vrij
wel dagelijks op de showpagina prijkt. Hij
wilde ons liever niet vertellen welke diplo
ma's hij wel of niet heeft. 'Dat is een privé-
zaak,' antwoordde Van der Meyden, wiens
pagina gebaseerd is op het onthullen van
andermans privézaken. Op showpaginawij-
ze. per telefoon, aandringend, vroegen wij:
Klopt het, dat u mulo-A heeft gedaan? 'In
derdaad,' was het antwoord, 'dat klopt.
Maar ik volgde ook nog een cursus voor
Perswetenschappen.'
Corinne Spier-Rottschafer werd niet Miss
World-1959 door haar schooldiploma,
maar door haar schoonheid. Maar zonder
zakelijk en artistiek talent zou zij nu al lang
vergeten zijn en niet als directrice leiding
geven aan een bemiddelingsbureau voor fo
tomodellen in Amsterdam. Maar het diplo
ma vglo (en drie jaar modevakschool) wa
ren de basis waarop kon worden voortge
bouwd.
Geen van de genoemde landgenoten boek
ten hun successen dank zij een of ander di
ploma. Een uniek talent als Caransa deed
het zelfs allemaal zonder. Maar de meeste
mensen moeten het met iets minder talent
stellen en hebben daarom aan diploma's
een belangrijke ruggesteun. Vooral bij de
start, soms later ook nog. Een diploma is
niet alles: maar het biedt gewoon meer mo
gelijkheden. Voor mensen met beperkt ta
lent daarom noodzakelijk, voor mensen
met normaal talent een belangrijke steun
en voor de enkeling met een bijzonder ta
lent nog altijd zeer nuttig.
Dr. Ivo Samkalden, oud-minister van justi
tie en ex-burgemeester van Amsterdam,
zou met zijn talent ongetwijfeld ook zonder
diploma's veel hebben bereikt. Maar zon
der zijn hbs-B-diploma zou hij destijds
geen student zijn geworden, dus ook geen
hoogleraar (in Wageningen), vermoedelijk
ook geen minister van justitie en wellicht
zou Amsterdam het dan ook zonder deze
voortreffelijke burgemeester hebben moe
ten stellen, want tegenwoordig is voor zo'n
hoge post een academische opleiding toch
wel zeer gewenst.
Dr. Jelle Zijlstra is een van de belangrijkste
mannen van ons land, sinds hij op het Fre-
deriksplein zetelt als president van De Ne-
derlandsche Bank. Deze oud-hoogleraar
(economie) en oud-minister (financiën) is
nog altijd dankbaar, dat zijn bepaald niet
rijke ouders hem in staat stelden de mulo
en daarna de hbs (A) te bezoeken, ook al
moest hij in weer en wind van zijn dorp
naar Harlingen fietsen. Zonder het diploma
hbs-A zou dit grote financieel-economisch
talent ongetwijfeld ook veel hebben be
reikt. Maar de zetel op het Frederiksplein
zou beslist door een ander bezet zijn.
Maurits Caransa, Amsterdams rijkste in
woner, bezit geen enkel schooldiploma.
Hoewel hij op de lagere school een goede
leerling was (hij sloeg zelfs een klas over),
mocht hij niet verder leren. Pa Caransa zag
De tijd breekt weer aan dat de ene helft
van Nederland de andere examineert. Dat
is een verschijnsel dat jaarlijks laat in het
voorjaar en vroeg in de zomer terugkeert,
gelijk de sneeuwklokjes in februari en de
hagelbuien in maart. Een Pietje Precies zal
misschien opmerken dat iemand die een
examen voor taxateur aflegt met deze
schatting geen goeie beurt maakt, maar een
beetje overdrijving kan een schets vaak ex
tra duidelijk maken. Deze maanden dus
blokken weer vele tienduizenden op taken
en proefwerken. Ook jonge en eveneens
oudere volwassenen eten nu al dan niet met
graagte heel wat letters en cijfers om bin
nenkort met zenuwen en hopelijk met
evenveel succes een of meer proeven van
bekwaamheid te kunnen afleggen. Waar
dient nou al dat gemartel voor? Waarom
maakt men zich zo zenuwachtig en hoe uit
zich dat? Wat moet je vlak voor en tijdens
een examen beslist wel en wat per se niet
doen? En hoe belangrijk is een examen nou
eigenlijk?
Tientallen eeuwen lang heeft de mensheid
het zonder examens kunnen stellen. Maar
