in ander situaties in en daar richt je de
kerstboodschap op.'
Vind jij als Calvinist echt, dat het Kind
voor iedereen gekomen is?
'Ja, wis en waarachtig. Het is uitgezon
den in de kerstnacht: in de mensen, van
Gods welbehagen.'
Dat betekent toch: mensen, die van goe
de wil zijn?
'Nee, het gaat om alle mensen en niet
om een geselecteerd gezelschap. Om al
lemaal.'
Ook als ze niet van goede wil zijn?
'Er zijn natuurlijk mensen, die het niet op
prijs stellen, die er dwars tegen ingaan,
maar niettemin is het kerstgebeuren be
stemd voor iedereen, zonder uitzonde
ring. Midden in de troep van de wereld
laat ik horen en zien dat wij de mensen
mogen worden die we zijn: koningskin
deren. Ik wijs daarbij de weg. Ik geef
daarbij aan, hoe we als koningskinderen
gaan leven. Wat mij betreft, ga je dan
een kerstboom versieren en echt een
feestje bouwen. Hardstikke leuk.' (Hij
praat nu op een toon, die geen tegen
spraak duldt.) 'En dan uit volle borst zin
gen: Gloria, in Excelsis Deo en Ere zij
God. Dus niet- zoals veelal gezongen
wordt heel zacht: Vrede op aarde. Nee,
dat moet eruit galmen. Ik ken een spas
tisch vrouwtje, een aangeschoten vogel
tje - dat zo blij meezingt, zo echt blij is,
dat het hartverwarmend is. Zij draagt de
vreugde en de vrede en' (z'n wijsvinger
onderstreept als het ware ieder woord)
'dat komt eruit.
De betrokkenheid van het evangelie met
de aarde, met de maatschappij is het
kenmerk van wat jij het „stijle calvinis
me" noemt. Ik noem de betrokkenheid
van wat met Kerst gebeurt, de incarnatie
van het woord. Het wordt omgezet in
werkelijkheid. Daarom is ieder Kerst
feest anders.'
Als jij tweede Kerstdag 's avonds naar
bed gaat, zeg je dan: Goddank nog 355
nachtjes voor het weer zover is?
'Ja, soms krijg ik zoveel van het goede,
dat ik erg blij ben, dat het weer voorbij
is. Je hebt maar een beperkte verwer-
Lijdt je gezin eronder?
'In bepaalde dingen komt het gezin te
kort. Een van de kinderen wilde graag
thuiskomen, maar dat kon niet, want ik
moest een kerstmeeting leiden. M'n
vrouw gaat vaak mee - niet altijd.'
Vier je thuis nog Kerst?
Het blijft even stil. Dan, voor zich uitsta
rend: 'Kerstnacht. Als ik dienst heb, gaan
we met de hele club. Anders gaan de
kinderen. Ik niet. We hebben het daarna
erg feestelijk met elkaar. Een maaltijd -
een fijn gedekte tafel - met krenten
brood en noten. We drinken een glas
wijn. Er komen verhalen over van alles
en nog wat.'
Je doet mee aan de gewoonte om tij
dens de Kerstdagen extra lekker te eten?
'Dacht jij, dat dominees niet van lekker
eten houden? Dan heb je het goed mis!
Natuurlijk houd ik ervan en mijn vrouw
maakt er iets echt feestelijks van' -
zachter pratend - 'Echt feest is het voor
mij pas, als de spanning voorbij is. Ik heb
op eerste Kerstdag 's morgens om zeven
uur m'n preek nog omgebouwd. Ik was
niet tevreden en ik ben er toen nog aan
gaan werken; voor zover ik het kan be
oordelen, kwam wat ik wilde zeggen
goed over.'
Hoe komt het dat de kerken zo vol zijn
met Kerst?
'Jeugdsentiment bij velen. Oude liede
ren, versierde kerken - het Kind ontroert.
Maar ik vind: hoe meer zielen, hoe meer
vreugd. Het hoeft niet onecht te zijn. Ge
voelens mogen meespreken. Je hele ge
voel doet mee, net zo goed als je ver
stand. Je hebt alles nodig om het begrip
'vrede' in de samenleving tot uitdrukking
te brengen: verstand, gevoel, creativiteit,
inzet, kracht, capaciteit, inventiviteit.'
Heeft de kerstboodschap nog merkbare
invloed op de wereld van iedere dag?
'Ja, ik ben blij, dat er nog altijd mensen
in beweging zijn. Het blijft aanspreken.
Gooien ze het morgen weg? Ik weet het
niet. Ik probeer ze te vertellen, ze te la
ten ontdekken, dat het juist morgen
moet. Of dat lukt, weet ik ook niet. Op
den duur zal de actie uitwerking heb
ben.'
Dat wordt ai 2000 jaar geprobeerd.
'En als je ziet, dat iedere dominee nu een
auto heeft, hebben we het ver geschopt,
want het is met een ezeltje begonnen.'
(Hij lacht luidkeels!) 'Of bedoel je dat
niet?'
Diep serieus gaat hij verder. 'Er zijn en
worden grote fouten gemaakt. Een glo
rieuze kerk gaat kapot. Op het moment
van grote macht en rijkdom kwamen de
Waldenzen, kwam Franciscus. Zij besef
ten dat dit een dieptepunt van de Kerk
was. De Kerk moet dienstbaar zijn, bezig
zijn met de mensen.'
Bezig zijn met mensen, dat doe ik op de
bank ook. Lijkt ons werk wat op elkaar?
Nadenkend. 'Ja, - ja, zeker in de Rabo-
bankorganisatie. De Rabobank is duide-
particuliere geldleners, die misbruik
maakten van de omstandigheden en
mensen uitbuitten. Ik voel me aan Raif-
feisen verwant. Ik vraag me overigens af,
of de Rabobank trouw zal blijven aan
wat Raiffeisen voorstond.'
Je hebt de laatste jaren veel narigheid
meegemaakt. Heb je zelf iets wezenlijks
van de kerstboodschap ervaren, toen je
in de ellende zat?
'De narigheid komt dag voor dag. Je
weet van tevoren niet, wat er allemaal
komt. De ernstige ziekte van mijn zoon
heeft diep in het leven van mijn vrouw
en mij ingegrepen.
Ook toen mijn hart mij bijna in de steek
liet en ik geopereerd moest worden, wa
ren er grote spanningen. Toch heb ik in
die tijd niet meer gebeden dan anders. Ik
geloof in een persoonlijke contactmoge
lijkheid met God - in een gesprek als
met een vriend - een vriend, die je niet
met je zorg alleen laat staan. Geloof me,
religie is realiteit.'
Bedankt Jan. Ik wil nog een paar foto's
van je hebben. Een mooie, in je toga in
de Sint-Jan, en een paar in je gewone
pak.
'Je mag foto's maken, maar m'n toga
trek ik niet aan. Ik hou niet van dat opge
prikte. M'n werk gebeurt vrijwel altijd
zonder dat kledingstuk.' Dan lacht hij bij
na vals en zegt: 'Ik wens je sterkte met
je verhaal.'
Een hand en weg gaat hij.
Jan Bergman - dominee. Ik dacht hem
te kunnen strikken voor een sfeervol
kerstinterview. Sfeervol op mijn manier.
Maar het verhaal werd zijn verhaal. Ik
weet niet helemaal wat ik er mee moet -
ik weet eigenlijk helemaal niet, wat ik er
mee moet.
Wat ik wel weet is, dat ik het een voor
recht vind een vriend te mogen zijn van
iemand met zo'n intense, hartverwar
mende belangstelling voor de ander.
Daarom laat ik het maar, zoals het hier
boven staat.
Misschien is het toch nog een beetje het
verhaal van een 'beroepskerstfeestvier-
der'.
