Oude schoenen
JT
Je moet nooit oude schoenen weggooien
voordat je nieuwe hebt. Maar het masker
op de foto laat zien, dat je ook oude schoe
nen (soms) niet moet wegdoen. Het masker
is gemaakt van twee legerschoenen, die in
het midden horizontaal aan elkaar ge
naaid zijn. 'Voorhoofd' en 'kin' zijn ge
maakt van wat vroeger de hak was en de
'ogen' bestaan uit de neuzen en de binnen-
neuzen van de schoenen.
In de mond werd een 'echte' tong genaaid,
terwijl de tweede tong in een neus werd
veranderd. Wat hierna van de schoenen
overblijft is altijd nog goed genoeg voor het
vuilnisvat
Wie de vraag 'Wat is er met fluortandpasta
aan de hand?' stelt, zou van een grappen
maker het antwoord kunnen krijgen: 'Er is
met de fluortandpasta niets aan de tand.'
Dat is jarenlang inderdaad zo geweest.
Maar tegenwoordig zal iedereen in de
krant of op de televisie wel het een en an
der hebben gezien of gelezen over fluor
tandpasta. De grote, heilzame invloed van
fluor op het gebit - het tegengaan van
tandbederf door het gebruik van fluor -
werd al in 1940 in Amerika ontdekt. Maar
er volgde een lange, wetenschappelijke ge
schiedenis voordat fluortandpasta werke
lijk bruikbaar werd.
In het begin van de jaren '40 ontdekte men
in bepaalde streken van Amerika, dat de
gebitten van de bewoners daar beter waren
dan elders. Dat mindere tandbederf bleek
niet in de voedingsgewoonten te zitten,
want het voedingspatroon was er niet of
nauwelijks anders dan elders. Na lang
speuren bleek het drinkwater de sleutel tot
de oplossing te verschaffen. Dat bevat na
melijk de belangrijke, tandbederf-voorko-
mende stof fluoride, voor het gemak tot
fluor afgekort.
Van nature bevat drinkwater fluoride,
maar dat wordt er (rein als wij zijn) voor
het grootste deel door de moderne zuive
ringsmethoden uitgehaald. In de meeste
gevallen blijft er net iets te weinig over om
er tandbederf mee te kunnen tegengaan.
De logische oplossing was dus er voor te
zorgen, dat het ietsje te weinig ietsje meer
werd.
Eén methode was - maar dat stuitte hier en
elders nogal op verzet - het fluor weer aan
het water toe te voegen. Een andere metho
de is fluor uitwendig toe te dienen. Tand
artsen die tweemaal verdund fluor op de
tanden van hun patiënten penseelden, con
stateerden bij de patiënten namelijk een
vermindering van het tandbederf. De voor
de hand liggende conclusie was: als fluor
ook uitwendig werkt, is tandpasta een uit
stekend middel om deze stof op de tanden
aan te brengen.
Maar voor een goed produkt op de markt
kon worden gebracht, moest heel wat on
derzoek worden verricht. Ruim een kwart
eeuw geleden werden in Nederlandse labo
ratoria de eerste probeersels op het gebied
van tandpasta's met fluoride 'onder de
loep' genomen. Aanvankelijk stuitten de
onderzoekers op één grote moeilijkheid:
het bleek niet mogelijk fluor dusdanig in
een tandpasta te stoppen, dat deze ook op
langere termijn werkzaam bleef. Meestal
was het al na korte tijd uitgewerkt. Het
bleek dus niet mogelijk werkelijk heilzame
fluortandpasta op de markt te brengen.
Het duurde tot het begin van de jaren '60
voordat chemici een formule hadden ont
wikkeld die een werking van het fluor ge
durende een periode van ten minste twee
jaren garandeert. Je mag er van uitgaan,
dat de winkelier in zo'n tijdsbestek zijn
voorraad tandpasta wel heeft omgezet. Van
dat ogenblik af hielden de onderzoekers
zich nog intensiever met fluortandpasta be
zig. Men ging werken met natriummono-
fluorsulfaat. In 1969 bleek bij onderzoe
kingen door een Duits instituut dat een op
deze basis vervaardigde tandpasta een zeer
sterke werking tegen tandbederf heeft.
Verder ontdekte men dat een heel onschul
dige stof (natriumtrimetafosfaat geheten)
de werking nog bleek te versterken. Ge
woon bruin brood, met zijn plus aan zeme
len ten opzichte van witbrood, bevat een
fosfaat dat ook tot minder tandbederf leidt.
Toen werd een formule opgesteld volgens
het rekensommetje van Bartje: één plus
één is twee. Een samenstelling op basis van
een combinatie van beide genoemde fosfa
ten leidde tot de vervaardiging van een
'fluoride-plus'-tandpasta.
Dat deze tandpasta een werkelijk goed re
sultaat heeft bij de bestrijding van tandbe
derf, werd bewezen door een drie jaar du
rend onderzoek onder 840 schoolkinderen
in het Duitse Solingen. De ene helft van de
kinderen poetste gedurende de proefperio
de met gewone tandpasta, de andere helft
gebruikte tubes met fluortandpasta. Dit
onderzoek wees uit dat tandpasta met
fluor-plus het tandbederf aanzienlijk terug
dringt. Het is dus niet 'zo maar' dat wordt
beweerd dat fluoride de tanden een sterke
re weerstand geeft. Wat het drinkwater te
weinig heeft, kan door het gebruik van
fluortandpasta weer in de strijd tegen tand
bederf worden gebracht. Trouwe tanden-
poetsers kunnen nu hun gezondheid dienen
met een produkt waaraan het jarenlange
werk van veel geleerden en laboranten ten
grondslag ligt.
Bij de foto: Alles wat goed moet worden
gedaan, moet worden geleerd. Dat geldt
ook voor het borstelen van het gebit. In
Nederland geven steeds meer mondhygië
nistes poetsles. Wie poetst volgens de re
gels en daar ook nog fluortandpasta bij ge
bruikt, kan vaak en heel lang met de mond
vol tanden staan - maar dan wel op een
