1
14
afloop moeten erkennen dat het hier be
halve om een diep serieuze zaak, ook
ging om een zware uitputtingsslag
waarbij van de vroege morgen tot de
late avond de uiterste inzet wordt ge
vergd. 'De tijd vliegt voorbij, maar je
bent wel afgepeigerd. Zelfs als je gewild
of ongewild de neiging zou hebben je
van de discussies afzijdig te houden, dan
nog word je meegesleurd. Je wordt ge
grepen, onherroepelijk. Het geheel werkt
ondanks de verschrikkelijk lange dagen
die je maakt als een verfrissende
douche.'
Vooral door de discussies in klein ver
band - zo lijkt - raakt iedereen heel erg
bij de behandelde leerstof betrokken.
Daarbij komt nog dat cursisten door
middel van rollenspel telkens moeten
proberen aspecten van wat ze geleerd
hebben in de praktijk toe te passen. On
danks alle vermoeidheidsverschijnselen
schept de gekozen opzet ook de verras
sende onderlinge solidariteit. De infor
mele contacten buiten de discussieza
ken dragen daartoe het hunne bij. Bij de
veelheid van karakters (waaronder heel
eigenzinnige) moet er toch naar ge
streefd worden om voor de aangedragen
problemen een eensluidende oplossing
te vinden. Het kan moeilijkheden in
overvloed veroorzaken: geen mens met
een eigen mening is bij voorbaat bereid
andermans oordeel te aanvaarden.
Tot de kost die de aanwezigen voorgezet
krijgen, behoren causerieën door een be
drijfseconoom, een specialist op het ter
rein van de organisatiekunde, een onder
nemingsstrateeg, medewerkers van een
personeelsadviesbureau, een bedrijfs
psycholoog en een marketingdeskun
dige die is verbonden aan de vakgroep
commerciële beleidsvoering van de
Erasmus-universiteit te Rotterdam.
Hoe het in de aanvang van deze tekst
beschrevene in verband staat met dit
alles bleek toen de derde lichting Rabo-
bankcursisten afzwaaide na bij De Baak
met succes hun managementstraining
doorlopen te hebben: een bankcabaret
met cursusdeelnemers in de rol van op
tredende artiesten. Het idee werd gebo
ren aan de bar tijdens het avondje vrijaf
dat deel uitmaakte van het programma
tijdens de eerste ononderbroken studie
week. Het onderstreepte de ongedwon
gen sfeer die van meet af aan alle bij
eenkomsten in de conferentiezaal ken
merkte, en die spoedig tot gevolg had
dat cursisten de wens kenbaar maakten
om het kille Jansen, Zuur, Verveen, Cun-
nen of Kluytmans op de naambordjes te
completeren met de bijbehorende voor
namen. In de veronderstelling dat een
avondje stappen ook de slotweek wel
zou opvrolijken, opperde een van de
deelnemende directeuren het stoutmoe
dige plan die avond dan te besteden aan
'iets ludieks'. De rest gaf zich in de ver
onderstelling dat het zo'n vaart niet zou
lopen, gewonnen met de mededeling:
als er wat wordt georganiseerd, doen wij
mee. In minder dan geen tijd hadden
Sjaak, Goos, Henk, Harry, Bram en al die
andere cursisten toen echter door toe
doen van de Zaanse bankdirecteur Jan
Bakker hun portie 'huiswerk' te pakken.
Er was geen terug meer mogelijk.
Met hoeveel overgave en animo er on
der het motto 'De boog kan niet altijd
gespannen zijn' was gerepeteerd, kon
den de toehoorders-artiesten zelf con
stateren tijdens de première van hun
bonte cabaretkrachttoer. Het geheel was
voldoende voor een marathonzitting die
voortduurde tot ver na het middernach
telijk uur. De spanningen van het zwaar
beladen trainingsprogramma werden af
gereageerd en ook dat gebeurde met
volle inzet. Voor de deelnemers werd
deze cabaret-inbreng een uiting van de
onderling gegroeide solidariteit. Veel ge
heimzinnig gefluister en de nodige voor
pret begeleidden het evenement in dat
met kaarsen stemmig verlichte zaaltje.
Zelfs voor de buitenstaander was het
een verademing, die doorgaans tot het
nette kostuum veroordeelde en zo aan
hun stropdassen gehechte heren be
haaglijk te zien zitten in gemakkelijke
coltrui en slobberbroek of vergelijkbare
kledij. Een echte durfal liep zelfs hoor
baar met een kauwgummetje in de
mond. Stuk voor stuk waren de deelne
mers in de weer: niemand hield zich af
zijdig, in de wetenschap dat de unieke
voorstelling van begin tot eind op video
band werd vastgelegd. Zelfs de verzor
ging van het buffet alsmede de ravitaille
ring gebeurde door eigen personeel. De
barkeeper, in het dagelijks leven toch di
recteur van een bank in een lang niet on
aanzienlijke provinciehoofdstad uit het
zuiden des lands, vulde de glazen met
grote kundigheid en accuratesse. 'Deze
tent loopt nog beter dan een bank,' con
stateerde hij voldaan.
Allerlei onvermoede begaafdheden kwa
men er naar voren die avond. Directeur
Verveen van de bank Brielle ontpopte
zich tot een waarachtig vuurvreter. De
Friese deputatie moest weliswaar uit fi
nanciële overwegingen de oorspronke
lijke gedachte aan een optreden in tradi
tionele klederdracht laten varen, maar
desondanks ontkwamen de aanwezige
heren niet aan een zangles in de Friese
taal. In een sprankelende samenspraak
als Thomasvaer en Pieternel namen de
bankdirecteuren van Pijnacker en Hel-
lendoorn-Nijverdal de hele Rabobank-
organisatie mild kritisch onder de loep.
Vocaal talent kwam in de loop van de
avond herhaaldelijk aan bod. De direc
teuren van Nieuwegein, Naarden-Bus-
sum, Enschede, Amersfoort, Delfzijl en
Helmond gaven een roerend stukje sa
menzang weg. Maar ook het kwintet
districtsdirecteuren dat manmoedig
stand hield in het cursusgewoel liet zich
niet onbetuigd. De Eindhovense
bankdirecteur Kluytmans manifesteerde
zich virtuoos als 'spreekstalmeester' van
formaat. Zijn verbindende teksten tussen
de diverse programmaonderdelen beza
ten vaart. Het waren persoonlijk gekleur
de praatjes waaruit komisch talent
sprak, gevoel voor de betrekkelijkheid
van de alledaagse bezigheden en
(zelf)spot. De aanwezigheid van het koor
der districtsdirecteuren als program
ma-ouverture - om maar wat te noemen
- rechtvaardigde hij met te zeggen dat
de afgevaardigden van de Centrale
Rabobank toch al zo vaak het laatste
woord hebben.