huisgezin toch 'schier tuffel met spek
vet'. De sobere levensstijl bleek in aller
lei opzichten: plannen van een woning
vereniging voorzagen lang nog in de
bouw van een geitestal achter ieder
huis. In de patriciërswoning waar hij
waakt over Oldenzaals verleden, deelt
de heer Moikenboer het detail zo'n
beetje voor kennisgeving mee. De con
servator van het Palthehuis vol oude
mode, meubels, schilderijen, het inte
rieur van een apotheek, oude gevelste
nen en een schandstoel, vond hier zijn
nieuwe levensvervulling nadat hij de to
tale neergang moest aanschouwen van
het door hem geleide textielbedrijf. Uit
een bureaula komt, in kaartformaat en ge
zien vanuit de lucht, het complex tevoor
schijn van de NV Koninklijke Oldenzaal-
sche Stoomweverij. Het verhaal van ma
laise, inkrimping, sluiting en afbraak
wordt gelaten verteld, af en toe onder
streept door een moedeloos schouder
ophalen. Het gevoel dat alles verkwan
seld werd? 'Zeven jaar geleden zijn de
gebouwen in elkaar gesmeten. Slechts
de naam Moikenboer leeft nog voort als
aanduiding van de flats die er verrezen.
Het rijk maakte afbraak aantrekkelijk
door een tegemoetkoming van 80 pro
cent in de kosten. Waar het aan gelegen
heeft? Een verouderd machinepark is be
slist niet de oorzaak geweest. Wel had je
als veel familiebedrijven nogal moeite
met het aantrekken van vreemd kapitaal.
Vanouds kent de textiel na de zeven vet
te jaren haar veertien magere jaren. Het
buitenland heeft ons de nekslag gege
ven. Landen waar niet tegen te concur
reren viel, deels omdat ze hun export te
gen 'politieke prijzen' verkochten. Tege
lijk verleende Nederland hulp aan ont
wikkelingslanden voor de opbouw van
een eigen textielindustrie.'
Het verhaal van Moikenboer staat niet
21 alleen. In zijn glorietijd verschafte een
bedrijf als Gelderman werk aan 2500
mensen. Zullen er nu meer dan 350 na
men op de loonlijst staan? Slechts een
enkeling kon het hoofd aardig boven wa-
ter houden door het vermogen in te spe-
denzaal tennist nu zolang op een baan in
de fabriekshal. Met het vliegveld Twente
op 10 minuten afstand voelden nogal
wat industrieën zich aangetrokken tot
Oldenzaal, bovendien de laatste stad in
Nederland langs de spoorlijn naar Han-
nover en Moskou, naar Hamburg en
Scandinavië. Aan weerszijden van
breedopgezette wegen liggen nu de fa
briekshallen. Een luchtbrug als verbin
ding van het ene complex naar het ande
re past met haar rechtlijnigheid goed bij
het geheel. Douanemensen zijn hier
alleszins vertrouwd in het straatbeeld. Er
is werk genoeg aan de winkel. Neem een
gigant als het expeditiebedrijf Bleck-
mann. Per dag moeten er gemiddeld
zo'n 5000 inklaringsdocumenten afge
handeld worden. Voor een niet onaan
zienlijk deel gaat het om confectiekle-
ding. Sinds in 1958 een eerste wagen
werd ingericht voor het hangend vervoer
van kledingstukken groeide de vraag zo
explosief dat het bedrijf nu al 160 eenhe
den op de weg heeft. Per jaar rijdt elke
combinatie met gemak tweemaal de
aardbol rond. De vraag naar dergelijke
voertuigen met hun speciale vederlichte
vering kwam uiteraard juist naar voren
in een streek waar de textielnijverheid
bloeide. In haar specialisatie volgde de
firma elke nieuwe ontwikkeling op de
voet. Het betekent dat er nu mode van
uit Duitsland naar Nederland wordt qe-
Beurtelings zetten fabrikanten en afne
mers hun vervoerders onder druk. Een
fabriek van regenkleding die zich niet
exact houdt aan de afgesproken leverda
tum weet dat het haar bij zonnig weer
onherroepelijk komt te staan op annule
ringen, terwijl bij het andere uiterste de
winkelier kankert over elke verkoopdag
die hij mist. 'Ons werk is soms een
kwestie van uren,' legt een woordvoer
der uit. Bij de vereiste douanedocumen
ten, een exemplaar voor elke afnemer,
worden vervolgens vrachtbrieven plus
facturen gevoegd. En toch geldt als regel
dat spullen die 's ochtends bij de douane
arriveren, nog diezelfde dag vanuit de
distributieloods worden beladen en uit
rollen naar de diverse windstreken.
Een paar ontwikkelingen van recente da
tum: de moderne expediteur ontfermt
zich op verzoek van modemagazijnen
over jeans die in balen geperst uit Hong
Kong arriveren. Ze worden vakbekwaam
gereconditioneerd en al winkelklaar ge
maakt. Kleding wordt in opdracht van
importeurs uitgesorteerd op maat, mo
del en kleur. Met evenveel gemak wordt
er voor tijdelijke opslagruimte gezorgd,
zodat de winkelier op afroep zijn spullen
krijgt bezorgd. Geprijsd en wel.
Het bestaan van een bloeiend expeditie
wezen als neveneffect van de textiel
industrie neemt niet weg dat de schaduw
kant van het werken in spin- of weefin-
len op de veranderende marktsituaties:
de produktie van vezels voor wandbekle-
ding vervangt nu die van jute. Oldenzaal
heeft met zijn textielfiasco een harde les
geleerd, zo toont een inventarisatie van
bedrijven die neerstreken op het eigen
tijdse industriepark. Verscheidenheid is
troef op het van gemeentewege luid
aangeprezen terrein. Tussen haakjes:
een boekje over Oldenzaalse bedrijvig
heden was nog niet van de persen of er
bleken alweer correcties nodig. Een in
legvel vermeldt de meest recente be
drijfssluitingen. Toch overheerst vertrou
wen in de toekomst. Een machinefabriek
breidde zelfs zo royaal uit dat tijdelijk
een overschot aan ruimte ontstond. Ol-
bracht. Bijvoorbeeld. Men rijdt globaal
genomen door heel Europa, 'op alles wat
er ligt tussen Portugal en Griekenland,
Engeland en Israël incluis,' laat een zegs
man weten. Er bestaat een tweerich
tingsverkeer. Stoffen die in ons land ver
sneden worden, brengt men voor Se zo
genaamde loonveredeling naar Joego
slavië om vervolgens het gereed produkt
weer op te halen. Alleen al Duitsland
kent zo'n tweeduizend textielfabrikanten
met leveranties naar Nederlandse mode
magazijnen, inkoopcombinaties etcete-
ra. Een collega die voor expediteur
Bleckmann het 'Duitse goed' verzamelt,
staat dagelijks met 4 a 5 vrachtwagens
voor de douaneloods.
