niet over dingen waar je geen verstand
van hebt. Lang niet alle deelnemers aan
de excursies zijn leken op natuurgebied.
Hij kent het gebied als geen ander,
wordt bijna lyrisch als hij spreekt over de
schoonheid van enkele stukken hei waar
wat uitzonderlijke fraaie vliegdennen als
solitair gehandhaafd bleven, en spreekt
met begrip over de aanwezigheid van
militaire oefenterreinen op dit stukje Ve-
luwe. Teneinde de exploitatie van haar
natuurterreinen sluitend te maken heeft
de gemeente aanzienlijke stukken als
oefenterreinen verpacht aan het ministe
rie van Defensie. Het is de harde reali
teit: tegen het decor van de Veluwse na
tuur behoort een ontmoeting met her
ten, reeën of wilde zwijnen evenzeer tot
de mogelijkheden als de parade van een
partij voortratelende rupsvoertuigen.
Van vele kanten wordt de militaire aan
wezigheid ter plaatse met argusogen ge
volgd. Men realiseert het zich maar al te
goed binnen de poorten van de Generaal
Winkelman-kazerne te Nunspeet, de le
gerplaats ter grootte van 45 hectaren die
volkomen gecamoufleerd ligt in de bos
sen langs de weg die van Nunspeet rich
ting Elspeet leidt. Het is een van de acht
grote landmachtkazernes. Het aantal be
roepsofficieren en onderofficieren dat er
emplooi vindt, loopt tegen de 400. Een
flink aantal ervan woont met hun gezin
nen in Nunspeet. Voor de in Nunspeet
gelegerde militairen levert de wat afge
legen ligging van hun kazerne geen en
kel probleem op. Zeker de helft van de
dienstplichtigen anno 1977 beschikt
over eigen vervoer. Uitpuilende parkeer
terreinen zijn het gevolg. Ongeveer de
helft van de 2000-koppige kazernebevol
king, zo leert een bezoek, maakt deel uit
van de gevechtseenheid die in defensie-
taal 12 Painfbrig heet. Anders gezegd:
het is een pantserinfanteriebrigade, die
'alle toeters en bellen meegerekend' in
met de bosbessenpluk, Wie maar maak
te dat hij in het bezit kwam van de alom
bekende sprokkelbriefjes mocht in de
gemeentelijke bossen ook gratis de dode
takken verzamelen. Alweer in Elspeet
herbergde menige stulp een paar mest-
kalveren bedoeld als extraatje ter onder
steuning van het gezinsinkomen. De be
langrijkste groeiden uit tot de giganti
sche kalvermesterijen van nu. Een kleine
indicatie over het belang van de mesterij
voor Elspeet: er staat een zuiveringsin
stallatie voor alvalwater met een capaci
teit, gebaseerd op 45 miljoen liter kal-
vergier en 20 miljoen liter varkensgier.
Zoals men in Elspeet kalveren ging mes
ten, zo begon de Nunspeter boerenbe
volking in de crisisjaren geleidelijk aan
steeds meer onderdak te verschaffen
aan vakantiegasten. D'r bin ook al
vreemd'n in het darp, mompelde de ou
dere generatie verbaasd en verontrust.
Maar weldra begreep ook zij drommels
goed hoe de vork in de steel stak: 'Tja,
zonder dat de juspan op tafel komt wil
len de aardappels niet best smaken.'
Welk een omvang het verschijnsel re
creatie inmiddels heeft aangenomen
vertelt natuurgids Jan Hagenbeek, werk
zaam bij de gemeentelijke dienst voor
landelijke eigendommen en recreatie.
Het bestaan van een dergelijke dienst is
op zichzelf reeds tekenend. Bij een op
pervlakte van omstreeks 13 000 hecta
ren welke de gemeente omvat, bestaat
70 uit bos en natuurterrein. Niet min
der dan de helft daarvan is gemeentelijk
eigendom. Veel aanplant dateert uit de
crisisjaren. Ook de verharding van we
gen voltrok zich op ruime schaal. Het be
langrijkste voorbeeld wordt in de wan
deling nog wel als 'de weg der tranen'
aangeduid. Langs de bermen liggen ruim
bemeten terreinen voor dagrecreatie.
Volop klim- en speeltoestellen, alles
netjes afgezet met palen. Op zomerse
dagen strijken hier tienduizenden rand
stedelingen neer. Slechts een enkeling
waagt zich dieper de bossen in. 'Angst
om te verdwalen,' licht Hagenbeek toe.
Hij knikt ernstig als hij een paar ongelo
vige ogen ziet. Dan vertelt hij hoe het
hem in zijn werk opvalt hoe mensen
meer in zaken betreffende de natuur
geïnteresseerd raken, naarmate de on-
18 gerepte natuur schaarser wordt, 's Win
ters bezoekt hij de lagere scholen voor
het elementaire natuuronderricht. Gedu
rende de zomer leidt Hagenbeek dage
lijks bosexcursies voor toeristen. Daarbij
geldt voor hem een uitgangspunt: praat
GEBRUIKT IMAU6- 197
isbi MILirARE
i|8l WltlMJEt
2 J ClOPSvot
ys ma
HAtlt Kjf Oc/TjQ
l M'ASEm MU—
5 WÏ-l„M8TUI&CM
«Muanw**,W ooo^T
"UI Nilitapen met-
^/WtELVoej/TViG^
