Kerstmis
te
<TN HET SPIONNETJE
Wat doen jullie met Kerstmis? Het is een
vraag, die in de weken na Sinterklaas en
misschien ook wel eerder, ontelbare malen
wordt gesteld. Kerstmis vieren betekent
een keuze maken. Je kunt Kerstmis im
mers op zoveel verschillende manieren vie
ren. Denkt u maar eens terug aan vroeger,
dan is er altijd wel een Kerstmis die er uit
sprong, die anders was, een Kerstmis die je
niet meer vergeet.
Ik herinner me dat we eens, heel lang gele
den, ik denk dat ik achttien was, met een
groepje leeftijdgenoten in de Kerstnacht
over de hei en door het bos hebben gewan
deld. Die Kerstnacht was zo heel anders
dan wanneer je in je warme bed blijft lig
gen. Het vroor en er was een heldere maan.
In de verte, in het dorp, luidden de Kerst
klokken. Af en toe dreef er een flard naar
ons over. We bleven staan, met zijn zessen
of achten, ik weet het niet meer. We ston
den in een kring en luisterden. Ik heb de
Kerstnacht nooit meer zo intens beleefd.
Hoe vier je Kerstmis? Kerst kan ook ge
wijd zijn aan familiebezoek. Het is zo'n
goede gelegenheid om mensen, die je na
staan maar die je zo zelden ziet, weer eens
te ontmoeten. Kerstmis kan ook betekenen:
eten! Kerstkrans, bonbons, kalkoen en vele
flessen wijn. Je uitleven in eten en de zorg
voor de calorieën even uit je bestaan ban
nen. Een eet-Kerst, het is een keuze.
Ik ken iemand voor wie Kerstmis lezen be
tekent. Heerlijk rustig lezen op de eerste
Kerstdag in het plezierige besef dat dat
morgen ook nog kan. Hopelijk gebruikt u
de Kerstdagen niet voor het inhalen van
achterstallig werk, zoals iemand met wie ik
in de trein in gesprek kwam. Ook dat is een
keuze, maar niet zo'n goede, dacht ik.
Jaren geleden koos ik voor een Kerstmis in
Engeland. Het was het resultaat van een
langdurige correspondentie, die op de mid
delbare school begonnen was. Ik was veer
tien toen ik Hilda's adres kreeg, het adres
van een Engels meisje dat graag wilde cor
responderen met een leeftijdgenootje in een
ander land. Een pen-friend.
Correspondentievriendschappen hebben
meestal geen lang leven. De onze wel. We
hielden jarenlang contact, alleen door onze
brieven, want we waren allebei getrouwd
en hadden een kind voor we elkaar voor het
eerst ontmoetten.
Hilda was met een Amerikaan getrouwd.
Het kind uit de armoedige arbeiderswijk in
Manchester trouwde met de eigenaar van
een grote farm. Ze woonde nu in een com
fortabel huis, ze had personeel en reed in
een dure auto. De bekrompen omstandig
heden, waaronder ze zo lang geleefd had,
leken zo ver weg. Ze begon de situatie thuis
zelfs een beetje te idealiseren. Och, ze had
als kind wel veel armoe geleden, maar het
Mien
l Holthuizen
was toch altijd wel gezellig geweest thuis.
Er gingen jaren overheen voor ze naar haar
ouderlijk huis terugging. Haar vader was
overleden en haar moeder was al oud. Ze
schreef me: ik ga met Kerstmis naar Enge
land zonder mijn man want die kan niet
weg van de farm. Zullen we elkaar nu maar
eens echt ontmoeten na al die jaren? Kom
je bij ons logeren? Je weet, mijn ouderlijk
huis is erg eenvoudig, ik denk dat ik er
weer erg aan moet wennen. Kom je? Na
tuurlijk kwam ik.
Het was een van die troosteloze, grijze stra
ten met één lange rij uitgewoonde, vreugde
loze huisjes. De taxi stopte. Daar stond ik,
alleen in die kille, sombere straat. Er was
geen bel. Ik klopte op de deur. Een slor
dige, veel te zwaar opgemaakte jonge
vrouw deed open. Ik zei wie ik was. 'Kom
maar binnen,' zei ze wat aarzelend, 'ja, ik
weet nietHilda is je halen van het stati
on. Heb je haar niet gezien?' Ik stapte een
huiskamer binnen, die vol mensen leek. De
jonge vrouw, die Hilda's zuster was, twee
broers, een buurvrouw en haar moeder, die
kouwelijk voor een soort potkacheltje zat.
Midden in de kamer was een touw gespan
nen, waaraan wasgoed hing te drogen. Hil
da's moeder praatte tegen me, maar ik ver
stond haar nauwelijks. Het was kennelijk
een dialect dat ze sprak. Ze stond op, liep
naar een kast en kwam terug met een soort
jasschort. Haar dochter zei: 'Doe die maar
aan. Het is zonde van dat lichtblauwe pak
je. Weet je, we zitten hier midden in een fa-
briekswijk en de lucht is zo vervuild dat je
niet langer dan vijf minuten schoon blijft.'
Nou, daar zat ik dan.
Gelukkig kwam Hilda kort daarna thuis.
Blijkbaar hadden we op het station achter
elkaar aan gelopen, van de ene uitgang naar
de andere. Het was een vreemde ervaring
elkaar na al die jaren corresponderen te
ontmoeten. Hilda voelde zich duidelijk niet
meer thuis in haar ouderlijk huis. Ze rukte
nerveus het wasgoed van de lijn en toonde
de onvrede en tragiek van het kind, dat
haar milieu ontgroeid was. Toen het was
goed weg was zag ik de namaakkerstboom
met de elektrische verlichting en de wat
zielige versiering. We zaten daar bij elkaar
en probeerden de goede toon te vinden.
Gek, na zoveel jaren corresponderen. Het
was, alsof we het vertrouwde spoor niet
vinden konden.
Toen het tijd was om naar bed te gaan,
stond de jongste broer op en liep voor me
uit de trap op. 'Wacht maar even, ik ga wel
eerst,' zei hij. Hij negeerde mijn verwonde
ring, ging het kleine kamertje in, keek on
der het bed en sloeg de dekens open. 'Ja
hoor, het is oké. Weet je, we hebben hier
zo'n last van ratten. Er zijn hierachter was
serijen, waar ze op af komen. Ze klimmen
langs de afvoerbuizen van de waterleiding
omhoog en komen dan in onze slaapka
mers.' Opeens dacht ik aan de kerstsfeer
bij mijn ouders. Ik zag de boom met kaars
jes, de zorgvuldig gedekte tafel, de gezel
ligheid.
De volgende dag, eerste Kerstdag, ontdek
te ik dat er geen wastafel in mijn slaapka
mer was. Ik ging naar beneden. De huiska
mer hing weer vol wasgoed. Op mijn vraag
waar ik me moest wassen wees Hilda's
moeder op de keukenkraan en gaf me een
smoezelige handdoek, die kennelijk al door
het hele gezin gebruikt was.
Die avond kregen we geen kerstdiner, zelfs
geen eenvoudige, georganiseerde maaltijd.
Wie honger kreeg, ging naar de kast, nam
een stuk brood en zette de koekepan op het
vuur en bakte een paar eieren met wat
spek. Hilda wist duidelijk geen raad met de
situatie. Ze keek treurig naar de namaak
kerstboom en zei, dat het allemaal een ver
gissing was.
De volgende dag, tweede Kerstdag, hadden
we nauwelijks tijd om te overdenken of het
wel een vergissing was want toen kwamen
ze allemaal, de mensen uit de straat. De bu
ren en de mensen daarnaast en die van de
overkant en al die anderen. Ze kwamen in
de eerste plaats voor Hilda, maar ook voor
die jonge vrouw uit Holland en ze brachten
allemaal een Christmas-present mee. Een
fles goedkope eau de cologne, een gebor
duurd zakdoekje, een mapje postpapier,
een zakkammetje Ze straalden van har
telijkheid toen ze me een 'merry Christmas'
wensten en ze nodigden ons meteen uit:
morgen moeten jullie bij ons komen, je
bent welkom.
Gek, ik kan die Kerstmis niet meer verge
ten. Het is al zoveel jaren geleden, maar ik
zie nog altijd dat armoedige straatje, dat
bedompte kamertje en de gezichten van al
die onbekende mensen, die me kwamen op
zoeken. De mensen uit die grauwe, trieste
straat met hun kerstcadeautjes.
Kerstmis. Op hoeveel manieren kun je dat
vieren. In je eigen huis, in een duur winter
sporthotel ergens in de bergen, in een ar-
moehuisje in Engeland. Allerlei soorten
Kerstmis. Kerstmis vieren is een keuze.
Wat kiest u?
