19
schappen moesten het afleggen tegen
een overmacht aan rechtlijnigheid en in
fluisteringen van praktisch denken. Hun
oorsprong hadden ze in de ellende van
winterse wateroverlast. Hele gebieden
tussen de zuidkant van Den Bosch en het
noorden van 'Gestel' kwamen langdurig
blank te staan.
Temidden van de resterende Dom-
mel-kronkels in het centrum van Sint Mi
chielsgestel houdt tegenwoordig een ra
tionele betonbrug het dubbeldorp op een
tamelijk eigenaardige manier bijeen.
Lange tijd concentreerde zich op de oos
telijke oever van de rivier het oude dorp;
nadien verrees aan de westkant nage
noeg uitsluitend nieuwbouw. Het leidde
volgens de bevolking tot een soort Boe-
dapest-situatie die niemand voor wense
lijk hield. Een verschuiving moest soe-
laas bieden. Nu voltrekt de nieuwbouw
zich aan weerszijden van het water. Be
langstelling is er ruimschoots. Waar men
ook kijkt, overal reutelen de cementmo-
lens. En de bedrijvigheid concentreert
zich lang niet alleen binnen uitbreidings
plannen die aan tekentafels zijn ontspro
ten. Een zwerftocht langs de kronkelige
buitenweggetjes kan in dit opzicht nog
veel leerzamer werken. Canadassen ter
plaatse typeren er het landschap. Ze om
zomen hier nagenoeg alle wegen. Het
recht tot aanplant van bomen langs de
straatkant berust van oudsher bij gebrui
kers van aanliggende grond. De populier
verwierf veruit de grootste populariteit.
Hij leverde hout waar niet lang op ge
wacht behoefde te worden, terwijl de lu
cifer- en klompenindustrie zich door
gaans willige afnemers toonden. Tussen
het geritsel van al dat gebladerte streken
in deze contreien op grote schaal de
stadsmensen neer. Er kon buitenaf geen
arbeidershuisje vrijkomen of de gegadig
den uit de stad stonden elkaar te verdrin
gen. Er kwamen stijve prijzen uit de bus,
zo hoog dat dikwijls het glimmende ko
per van de keurige deurknoppen er nog
eens extra door ging blozen. De verbur
gerlijking der boerderijen is een proces
dat eveneens in volle hevigheid zijn kop
op heeft gestoken. Recente tellingen we
zen uit dat er al meer dan dertig chirur
gen in St. Michielsgestel domicilie ko-
zen. Voor 'meer van dat soort mensen' is
het een aanlokkelijke vestigingsplaats
gebleken. Het ontaardde in een huizen
soort waarvan er geen 12 maar hooguit
8 in een dozijn gaan. De nieuwkomers
zien bewust voorbij aan de gevestigde
reputatie van het naburige Vught als ves
tigingsplaats. Wacht maar af. Straks
worden wij nog het Wassenaar van
Noord-Brabant, orakelt St. Michiels
gestel. Achteloos wordt de aandacht ge
vestigd op de nabijheid van het gloed
nieuwe provinciehuis, dat hoog uittorent
boven Den Bosch. Veel van de 1 000
ambtenaren daar verdienen ook op hoog
niveau. Met een enkele trap op het gas
pedaal bevinden ze zich in de ongerept
heid van St. Michielsgestel dat boven
dien op belastinggebied eèn ijzersterke
troef hanteert. De soepele gemeentelijke
tarieven leidden tot de benaming Nieuw
Liechtenstein. Steeds talrijker wordt het
aantal panden dat een grondige meta
morfose ondergaat. Traditionele halfron
de venstertjes worden weggebroken en
vervangen door nagenoeg complete
glaswanden of omgekeerd. Van overbo
dig geworden schuurdeuren blijft slechts
de omlijsting gehandhaafd. Achter de
beglazing kan men thans een luisterrijke
living vermoeden. Hier heeft de vermo
gende stadsmens zich teruggetrokken.
Onder een glorieuze rietkap en in huizen
die doorgaans gepaard gaan met veel
vertoon van eikehout. Frivole buitenlan
taarns, karrewielen-voor-de-sier en tuin
paadjes die berekend nonchalant met
bodembedekkers zijn beplant, bieden als
regel samen met een rijterrein aanvul
lend woongenot. Ranch-achtige omhei
ningen, inclusief overdekte toegangs
poorten, en namaak-waterputten op het
erf behoorden een tijdlang tevens tot de
smaakkenmerken. Maar het modebeeld
verandert ook op dit vlak, en zo zijn er
voor de inwoners van Sint Michielsgestel
voortdurend wel aanleidingen of excuses
te verzinnen tot het opstellen van ver
bouwingsplannen. Het college van bur
gemeester en wethouders mag zich we
kelijks gemiddeld over een tiental aan
vragen buigen.
Precies daar wringen van tijd tot tijd de
werkschoenen die Rabobank-directeur
Marinus Groenendaal draagt. Het valt
lang niet altijd mee om aspirant-verbou
wers in hun financiële wensen tegemoet
te komen zonder gelijktijdig de grenzen
van de uitzettingsmogelijkheden te over
schrijden. Hij legt uit hoe men zich zo'n
situatie voor moet stellen. Voor de aan
schaf van zijn huis heeft een inwoner
moeiteloos een hypotheek kunnen krij
gen. Daar is trouw op afgelost en dan is
er op een goede dag extra geld nodig.
Met het oog op een voorgenomen ver
groting van het woongenot zogezegd.
Zo'n man moet centen hebben, amen uit.
Voor de klant is het een doodnormale
zaak dat hij zonder gesoebat de beschik
king krijgt over die benodigde som. Geen
haar op z'n hoofd denkt aan eventuele
complicaties. Koopt buurman een huis
voor dubbel zoveel, dan wordt daar
ogenschijnlijk geen woord aan vuil ge
maakt: 'Mensen die reeds zaken met ons
doen, verwachten op die grond al hele
maal geen problemen. En de aflossing
van dat extra geld willen ze ook gewoon
uitsmeren over de looptijd van hun oor
spronkelijke hypotheek.' Bank-man
Groenendaal schetst een karaktertrekje
van de streekbevolking: 'Zodra de Bra
bander eenmaal zijn oog op iets heeft la
ten vallen en de keus is bepaald, wil hij
ook meteen tot zaken komen. Dan is het
hem het liefste wanneer zo'n zaak direct
wordt afgepraat en afgemaakt.' Nog niet
zo lang geleden meldde zich ten kantore
van de Rabobank St. Michielsgestel een
huismoeder voor een gesprek rond de
voorgenomen aankoop van haar ge
meentelijke huurwoning. Er werd een af
spraak gemaakt, maar op de bewuste
dag verscheen mevrouw ten tonele met
in haar kielzog twee nieuwsgierige buur
vrouwen. Wat bleek? Zij hadden ook wel
oren naar een dergelijke transactie en
toen bekend werd dat er eentje de stoute
schoenen had aangetrokken, kon de rest
van die informatie net zo goed profijt
trekken. Desgewenst waren de dames
tijdens het gesprek ook rustig met hun
hele financiële hebben en houden op de
proppen gekomen. Het tekent de plaat
selijke verhoudingen onderling, net zo
goed als het feit dat bankdirecteur Groe
nendaal komend jaar alweer zijn derde
(en laatste) zittingsperiode van vier jaar
in de gemeenteraad afrondt. Verknocht
heid aan het dorp leidde destijds tot zijn
kandidatuur. 'In de Gestelse verhoudin
gen,' 'meent de heer Groenendaal, 'zit je
met dat lidmaatschap van de raad niet
onherroepelijk op glad ijs. De tegenstel
lingen liggen hier niet zo scherp. Echte
verdeeldheid in verschillende kampen is
ons totaal onbekend.' Het raam van zijn
werkkamer aan de straatkant heeft de
Gestelse bankdirecteur behangen met
een affiche van de plaatselijke voetbal
vereniging. Je bent tenslotte voorzitter
van zo'n club, of niet. De gemeenschap
zou vreemd opkijken als dat raambiljet
achterwege bleef.
Een dwaaltocht over de vrijdagse week
markt resulteert in een beeld van opge
wekt kwebbelende huisvrouwen die hun
handen vol hebben aan kinderen en
boodschappen. Aan de voet van de
plompe gemeentetoren - het bijbeho
rende kerkgebouw ging in de jaren dertig
tegen de vlakte - ontwikkelde zich een
ontmoetingsplaats waar vraag en aan
bod van dorpsnieuws of familie-intimi
teiten zonder meer als 'ruim' betiteld
mogen worden. Op zomerse dagen prij
zen marktkooplui met ontbloot bovenlijf
er frank en vrij hun malse kippebouten of
zoetsappige navels aan. Het deert de gul
winkelende dames niet in het minst.
Breed opgezette vrouwen, de krulspel
den of watergolfrollers nog in het haar,
laten zich lachend gewaagde grapjes
over hun uiterlijk welgevallen. De plaat
selijke middenstand schikt zich in een rol
zonder veel allure. Het publiek geeft de
voorkeur aan de overvloedige keuzemo
gelijkheden in het naburige Den Bosch,
waar men zich bovendien vrij weet van
morele koopdwang. 'Bij een modemaga
zijn hier voel ik me toch wat onprettig als
