&0DUCTEN
hartstocht beleden als in den vreemde.
Een verder gegeven dat kenmerkend ge
noemd mag worden: er bestaat geen
krant in Nederland die meer brieven van
lezers in z'n kolommen telt dan de
225-jarige Leeuwarder Courant. Per dag
zijn het dikwijls twee complete tekstpa
gina's, waarin heus niet de overheid er
eenzijdig van langs krijgt. Als het over
theologische onderwerpen gaat komt
vaak de eenvoudigste landarbeider nog
met een voor iedereen verbluffende ken
nis op de proppen.
Dat de Leeuwardenaar zelf gek is op zijn
stad, leiden insiders af uit de heersende
gewoonte alles af te kraken wat er ge
beurt of niet gebeurt. Iets moeilijker
wordt het zodra de vraag aan de orde
komt hoe het omringende land de stad
bekijkt. 'Leeuwarden heeft het karakter
van een residentie die men beziet zoals
de rest van Zuid-Holland Den Haag be
kijkt. Leeuwarden is een Friese versie
van Den Haag'. Daartegenover staat de
foldertaai van de plaatselijke VW: 'Ste
deling en plattelander voelen zich even
zeer thuis in Leeuwarden, de stad die
voor iedere Fries als het ware gemeen
schappelijk bezit is. Daar komen alle
draden samen van de bestuurlijke activi
teiten in Friesland.' Er kan aan toege
voegd worden dat de Rijksoverheid er
vertegenwoordigd is met diverse dien
sten. Het luisterrijke paleis van Justitie
staat er, de Rijksverkeersinspectie is
present, evenals een dependance van de
postgiro en diverse diensten van het mi
nisterie van landbouw. De centrumfunc
tie uit zich frappant ook in de aanwezig
heid van helihavens bij 2 van de 3 zie
kenhuizen. Patiënten vanaf de Wadden
eilanden arriveren zo vliegensvlug op de
Leeuwardense operatietafels. En daar
naast herbergt het centrum Leeuwarden
rend op agrarisch gebied. 'De diverse in
dustrieën hebben mekaar nodig gehad'
zegt een woordvoerder. 'Melk leveren in
Leeuwarden betekent dat je daar ook
alles krijgt wat samenhangt met de
melkveehouderij. Laboratoria, research.
Ook machines en hulpmiddelen worden
er al gauw centraal verhandeld'. Wie
heeft geen weet van de Frieslandhal,
waar zich wekelijks de veemarkt af
speelt en waar op jaarbasis 300 000
beesten verhandeld worden? Het belang
van Friesland als Nederlands zuivelpro-
vincie bij uitstek behoeft nauwelijks nog
een nadere toelichting. Blijkens gege
vens die dagtekenen uit 1976 vertegen
woordigt de provincie slechts 4 procent
van de Nederlandse bevolking, maar dat
belet haar niet om 10 procent te leveren
van het nationale bestand aan veehou
ders. Zestien procent (600 000) van alle
Nederlandse koeien grazen op circa
kaas en 27 vindt van hieruit als ge
condenseerde melk zijn weg naar elders.
Het betekent anders gezegd dat Fries
land dertig procent van de Nederlandse
kaas vervaardigt terwijl de produktie van
condensmelk zelfs voor veertig procent
van Friese herkomst is. Al de bedrijvig
heid die daarmee gepaard gaat concen
treert zich voor een wezenlijk deel te
Leeuwarden, zoals bij een zeer opper
vlakkige kennismaking toch reeds op
valt. De merknaam Frico (Friese coöpe
ratieve zuivelexport vereniging) springt
in het oog van al wie de stad benadert
over de ringweg rond het centrum: on
vermijdelijk, 10 km lang en omzoomd
door rozen. Volgens de huidige stand
van zaken verkoopt deze organisatie
jaarlijks 74 miljoen ton kaas, 25 miljoen
ton boter naar alle delen van de aard
kloot. Is het verwonderlijk dat in
Leeuwarden ook Nederlands enige
coöperatieve fabriek voor stremsel en
kaaskleursel staat?
Een gigant in de coöperatieve zuivelin
dustrie is 't Kondensfabrik oftewel de
CCF met een omzet van 950 miljoen gul
den. Men kan dit bedrijf, aan weerszij
den van de spoorlijn naar Groningen ge
legen, beschouwen als een coöperatieve
top-organisatie voor de negenduizend
melkveehouders die de provincie rijk is.
Veertien coöperatieve zuivelfabrieken
waaraan zij melk leveren participeren als
'deelgenoten' binnen de CCF. Statutair
kan zij 30 procent opeisen van alle toe
geleverde melk, maar in de regel wordt
ook 'van buitenaf' aangevoerd om te be
reiken dat met name in de wintermaan
den de diverse deelgenoten gezien hun
als een waarachtig hart van Friesland
ook talrijke activiteiten op het gebied
van landbouw, handel en nijverheid. De
stad telt zo'n 30 a 35 instellingen, opere-
214 000 ha Friese bodem en staan er
circa 17 procent (1,7 miljard kg) af van
de Nederlandse melkproduktie. Van de
Friese melkplas wordt 62 verwerkt tot
capaciteit 'ook vierkant bezet kunnen
blijven'. Twee miljoen kilo melk, aange
voerd tot zelfs vanuit het Overijsselse
Tuk, gaan er dagelijks om bij deze groot-
-awx-
PftSTACHOtA
