wjm
f
m
Si-O 0®®
bakermat hebben gestaan van de plaats,
weten te vertellen dat het eerste gras
veldje tot stand kwam met graszoden die
uit 'Nieuw Dordt' werden gehaald. Bak
steen was er nauwelijks te bekennen
toen de eerste rug veen voor de turfwin-
ning aan snee werd gebracht. De leef
omstandigheden destijds waren van een
zeldzame primitiviteit. Werklieden, veen
arbeiders uit alle windstreken stroomden
toe. De bouw van een onderkomen was
hun eerste zorg na aankomst. Er werd
met voortvarendheid aan gewerkt: in
dien 's anderendaags in alle vroegte de
schoorsteen van hun schamele plaggen-
keet maar rook produceerde, mochten
de bewoners blijven volgens de onge
schreven wetten uit die tijd. Het eigen
lijke turfsteken nam jaarlijks op 27 maart
een aanvang en duurde tot de langste
zomerdag. Langer doorwerken had geen
zin. Het natuurlijke drogingsproces van
de turf kwam dan te zeer in de verdruk
king. Kinderen legden de turf te drogen
tot ze zelf het zware graafwerk met stik
ker en oplegger aankonden. De vrouw
die meer dan 35 jaar van zeer nabij de
gezinnen heeft meegemaakt als verlos
kundige kreeg herhaaldelijk aanlokkelijke
aanbiedingen uit andere delen van het
land maar ze zag er van af, wilde 'het
veen' niet ontrouw worden: 'Het is heel
goed leven met arme mensen. Veel ge
noeglijker. Voor slappe koffie of dunne
thee hoefde je niet te vrezen bij een be
zoek. Het veenwater uit de putten ver
toonde van nature al een diepbruine
kleur.' Maar een oud-bakker prijst de
kwaliteiten hemelhoog. Water, zo zacht
als zijde en het maakte je deeg als een
zalfje zo glad. Huisjes werden daags voor
een trouwerij gebouwd, steevast door de
buurt. Geiten, schapen en soms kippen
deelden met de bewoners gelijk op in
beschikbare woonruimte. Een vaatdoek
diende zowel voor de afwas, het reinigen
van de tafel en het zuiveren van kinder
gezichtjes. Kinderen sliepen als regel
met z'n vieren in een bedstee. Aan
hoofd- en voeteneind lager er telkens
twee. Leidde dat tot teveel incidenten
dan werden ze zij-aan-zij in de breedte
geïnstalleerd. Prettige bijkomstigheid:
het tekort aan dekens viel aldus 's win
ters aardig te compenseren. Om de kost
in het veen te verdienen, moest men als
regel met heel het gezin 'er in'. Buiten
het seizoen moest er desondanks be
hoorlijk uitgezuinigd worden. Vervan
gend werk ontbrak, maar diverse werk
gevers vonden er wat op: de gedwongen
winkelnering. Het leidde helaas weer tot
de zegswijze: 'In het veen is een dubbel
tje 7 centen waard'. De plaatselijke
vroedvrouw heeft zo heel wat schrijnen
de situaties meegemaakt. Zwanger
schapscontroles op het turfveld waren
geen uitzondering.
'Ze konden met geen mogelijkheid naar
het spreekuur, die stakkers. Om die vrou
wen ook een extra gang naar huis te be
sparen kwam je hen dan maar met de
bloeddrukmeter in het veld tegemoet.
Vrouwen in barensnood werden per
'krooj' huiswaarts gekruid. Een heel ver
schil met de aanstaande moeders van
tegenwoordig. Je moet dat geweeklaag
soms eens horen. In het begin ging alle
vervoer nog uitsluitend per fiets, ook de
keren dat je zelf zover was. Op een enke
le nacht heb ik weieens vier bevallingen
gedaan. Trouw zorgde de buurt bij iedere
geboorte ook weer voor de gebruikelijke
kraamvrouwenpap: een mengsel van
melk, brood, boter en suiker.' 'De juf
frouw' wil geen kwaad woord horen over
de aard van de streekbevolking. Ze zegt:
'Onverschillige bonken lijken het, maar
met een fijn hart. Je kunt er trots op we
zen. Er schuilt niet meer dan een kern
van waarheid in het gezegde dat een
Drent gewrocht is uit turf, jenever en
achterdocht. Je moet hem kennen, dat
wel.' Zij prijst de aanhankelijkheid, de
dankbaarheid - zelfs van de minste
arbeiders - die haar meermalen werd
betoond onder het motto: nou kunnen
wie joe's verwennen Altijd nog, de
grootste gezinnen voorop, blijkt men
nogal wat voor mekaar over te hebben:
'Families bouwen met z'n allen een huis.
Kinderen trekken over het algemeen nog
erg op hun ouders. Reken maar dat bij
verjaardagen alles voor de deur komt,
hoor.'
Geluiden uit andere hoeken voltooien
het beeld: de bevolking is voorzichtig, af
wachtend. Huisbazen hebben tot in het
recente verleden vaak moeten praten als
Brugman om gezinnen te bewegen hun
armzalige eenkamerwoning te verruilen
vooreen moderner onderkomen. Men
zag er het nut niet van in. De situatie op
onderwijsgebied is hier en daar idem
dito met een sterretje. Lang niet alle ou
ders zetten hun kinderen aan tot de bes
te leerprestaties: 'Als ze maar werken
willen. Ik heb ook niet school gegaan
Nog een ander facet springt naar voren.
Eenieder staat op z'n stuk en negatieve
kanten van een zaak houden de gemoe
deren het sterkst bezig. Een kras voor
beeld levert de schoonheidskuur voor
Wsi
