die ook doofstommen met succes les
gaf.
Brengt de doofheid een sterk isole
ment met zich mee?
Je moet een onderscheid maken tussen
mensen die hun leven lang doof zijn ge
weest en de categorie die op latere leef
tijd door doofheid getroffen werd. Die
eerste groep is als regel wel goed opge
vangen; er kan ook gezorgd worden voor
contacten met mensen die dezelfde han
dicap hebben. Dat ligt allemaal veel
moeilijker wanneer je op latere leeftijd
doof wordt. Je moet veel meer zelf doen;
je bent minder getraind in het liplezen en
dan is een gevoel van eenzaamheid en
verlatenheid lang niet denkbeeldig. Bo
vendien ben ik een huismus. Altijd ge
weest. Als je niets meer opvangt, dan is
er ook niet veel stof meer tot praten.
Tot vorig jaar heb ik gestudeerd. Daar
ben ik nu mee gestopt. Ik kan het niet
meer opbrengen. Mijn vriend Adrie is
ook doof, net als ik. We kennen elkaar
van de dovenclub in Tilburg. Het valt niet
gemakkelijk contact te maken, zeker niet
als je zo maar geen mensen durft aan
spreken.
Hebben jullie vaak het gevoel 'er niet
bij te horen'?
Adrie bijt zich vast in zijn werk. Ik heb
mijn goudvissen, de kanarie, het werk in
de tuin. Ik doe aan gymnastiek en tennis.
Of anders puzzelen. Het ergste zijn de
feesten. Als anderen het fijn hebben dan
hebben wij het rot. Dan merkje het mee
ste wat er is verbroken. Je bent uitgeslo
ten. Aan feesten heb ik geen behoefte
meer. Je wil wat zeggen, maar je hebt
niet in de gaten dat de muziek net kei
hard staat. Je stem gaat verloren en je
merkt het zelf niet eens. Vooral dat laat
ste is moeilijk te verwerken.
Zouden mensen zich echt kunnen
voorstellen wat het betekent doof te
zijn?
Ik ben bang van niet. Altijd weer hebben
ze het over die eeuwige, absolute stilte
om je heen en hoe erg dat moet zijn. Na
tuurlijk, het is altijd even stil voor me. Ik
hoor dat het stil is, ik hoor voortdurend
de stilte en daar wen je nooit van je le
ven aan. Natuurlijk, het is niet anders. Je
hebt je er maar bij neer te leggen. Maar
toch Aan de praktische consequen
ties van het doof zijn gaan de mensen
voorbij, of in het gunstige geval reali
seert men zich er een beetje van. Jullie
horen iemand een vertrek binnen komen;
wij missen de steun van het geluid, zodat
je vaak opschrikt in zo'n situatie. Zonder
hulp van een ander kan ik 's morgens
moeilijk op tijd wakker worden.
Een speciale wekker onder het kopkus-
sen helpt wel maar is niet geheel be
trouwbaar. Totdat iemand zegt; 'Hé, de
spullen hoeven niet kapot' besef je niet
dat je onbewust hard omgaat met kopjes
en schoteltjes. Laatst zetten de kinderen
van mijn getrouwde broer stiekem de
Welke?
Veel klanten hebben geen geduld. Ze
reageren kribbig. Of ze zijn verlegen en
vinden het gênant om nadrukkelijk hun
lippen te bewegen bij het praten. Ze krij
gen een kleur. Anderen gaan steeds har
der praten en denken dat dit helpt. Het
werkt alleen maar op de lachspieren van
de overige personeelsleden en dat
brengt zo een klant natuurlijk helemaal
in de war.
Hebben de collega's op het werk moei
te met haar doofheid?
Dat kun je ze waarschijnlijk beter zelf
vragen. Ik geloof wel dat ik af en toe heel
wat verg van hun geduld. Als ze iets
twee tot drie keer moeten herhalen, dan
heeft een enkeling het er wel eens moei
lijk mee geloof ik. Het is een kwestie van
geduld. Bij mezelf merk ik dat ik meer
fouten maak als ik het druk heb. Het valt
me op dat ik dan de anderen ook niet zo
goed kan begrijpen. Soms als ze met een
paar man tegelijk zitten te praten, dan
raak ik het spoor bijster. Ze doen het niet
opzettelijk hoor, maar je weet bij zo een
discussie al gauw niet meer wie er aan
het woord is, en dan lig je er uit. Elke
keer navragen is ook niet leuk. Maar ze
zijn heus wel tegemoetkomend voor me
hoor.
stofzuiger af toen ik de vloer deed. Je
hebt niets in de gaten, en staat voor niks
te zuigen. Als de melkboer op komst is,
zit je alsmaar op de uitkijk want je hoort
zijn bel niet. Zo zijn er massa's dingen
waar niemand bij stil staat. Als anderen
praten kunnen ze rustig doorwerken zon
der iets te missen van wat er besproken
wordt. Voor ons is dat niet weggelegd.
Daar staat tegenover dat je ook minder
gauw wordt afgeleid door storende ge
luiden. Je kunt je beter concentreren.
Kostte het erg veel moeite om te leren
lip-lezen?
Ja, maar oefening baart kunst.
Zes maanden lang ben ik dagelijks naar
St.-Michielsgestel gereden. Direct nadat
ik mijn rijbewijs kreeg. Daarvoor had ik
alleen maar een vaag idee als mensen
wat tegen me zeiden. Zo gaat dat als je
nooit hebt geleerd af te lezen. Thuis
moet je oefenen voor de spiegel. Iedere
dag twee keer een kwartier. Nu nog. Het
is nogal vermoeiend, en je bent gauw af
geleid. Als er maar langzaam wordt ge
praat en duidelijk, kan ik een gesprek wel
volgen. Kleine kinderen niet. Die maken
zulke onverwachte sprongen in hun
denkwereld. Op de bank doe ik nu admi
nistratief werk. Effectenadministratie,
coderen, spaarbank, rekening-courant,
computerwerk. Helpen aan de balie stuit
op problemen.
Waar zouden mensen meer op kunnen
letten in hun omgang met doven?
Je kunt het in twee woorden samen vat
ten. Begrip en geduld. Als iedereen zich
maar vast realiseerde dat mensen voor
wie het altijd stil is, weinig praatstof
hebben. Het initiatief gaat niet zo mak
kelijk van ons uit. Zodra de buitenwacht
ons tegemoet treedt, kruipen we heus
wel uit onze schulp. Laat iedereen nou
eens proberen zich in de persoon van
een dove te verplaatsen. Valt er iets te
praten ofte lachen, dan willen wij ook
graag weten waar iedereen het over
heeft. Als iedereen maar door elkaar
praat, is dat extra moeilijk voor ons.
Ook binnensmonds gepraat en overbo
dige bewegingen bezorgen onnodige
problemen. Dan zijn er natuurlijk nog de
mensen die onder het praten voortdu
rend aan een sigaret trekken of met de
handen voor hun mond staan. Als je dan
niet heel goed oppast ben je er ook zo
uit. Om nog maar niet te praten over
snordragers. Voor de rest zou ik nog een
ding willen vragen; word niet boos als je
iets een paar keer moet herhalen. Voor
ons is het toch al moeilijk genoeg wan
neer je iemand alle inspanning ten spijt
- niet meteen begrijpt. Wordt zo een
persoon dan ook nog ongeduldig, dan
durf je niet eens meer te vragen of hij zijn
woorden nog eens wil herhalen.
