Gemoedelijk
f\
leeft. Ze liggen merendeels midden in
het centrum van de stad waar op ver
schillende fronten blijkt hoezeer de
verpleegden een harmonische plaats
binnen het geheel is toebedacht. De
inwoners nemen het op voor de pa
tiënten, die uiteenlopende evenemen
ten bezoeken en gebruik maken van
het plaatselijke zwembad. Al 15 jaar
streeft 'Franeker' bewust naar het
formeren van kleinere patiëntengroe
pen ter vervanging van het vroegere
paviljoensysteem waarbij 24, 40 of
zelfs wel 60 mensen in een ruimte
huisden. Weinig bleef er onder die
omstandigheden overvan hun pri
vacy. Naast de vlottende bevolking
- een jaarlijkse opname van 400 pa
tiënten - is ook bij de categorie blij
vers (60 procent) een heilzaam effect
merkbaar nu ze als mens veel ge
noeglijker kunnen leven en meer tot
hun recht komen. Het psychiatrisch
ziekenhuis sloot zich al in een zeer
vroeg stadium aan bij de Duitse psy
chiater die pleitte voor activerende
ger werd opgemaakt, doen dat nu dus
zelf. Waar vroeger het ziekenhuis de
aanschaf van kleding en dergelijke
bedisselde, daar ligt nu in de mees
te gevallen eveneens een taak voor
de verpleegden zelf.' Even fel als
broeder Kramer gekant is tegen het
maatschappelijk gebruik van kalme
rende medicamenten, zo rotsvast
overtuigd is hij van de heilzame wer
king die ze hebben voor de behan
deling van psychiatrische patiënten:
'Psychofarmaca? Je kunt er niet zon
der. Groot gekraam dat het drugs zou
den zijn. Een gepast gebruik maakt de
patiënten behandelbaar, je krijgt een
beter contact met hen. Om te voor
komen dat ook huisartsen naar eigen
goeddunken ermee gaan strooien,
houden we periodiek voorlichtings
bijeenkomsten.'
Rijdend in de omgeving van Tzum
over een kilometerslange weg die
therapie en diverse werkplaatsen ma
ken deel uit van het complex, evenals
een kwekerij van groente en bloe
men. Broeder Kramer: 'Als je ziek
was, luidde vroeger de opvatting, dan
hoorde je in bed. Het is een verkeerd
uitgangspunt gebleken in ons werk.
Je moet om te beginnen dat lichaam
in conditie houden. Pas wie gewerkt
heeft, voelt een vrije dag. Niets doen
betekent onverbiddelijk een stap te
rug. Bouw liever een gezond stuk
arbeid in, inplaats van een langdurig
en als zinloos ervaren verblijf in een
inrichting. Hallucinaties en wanen
krijgen anders nog meer vrij spel. We
zijn ook teruggekomen van het oor
spronkelijke denkbeeld dat de bena
dering van patiënten het beste kon
geschieden vanuit supergunstige om
standigheden. Je slaat daarmee de
plank faliekant mis. Het beschermde
milieu werkt de afhankelijkheid van
het regime alleen maar in de hand.
Het bemoeilijkt de terugkeer in de
maatschappij. Mensen wier bed vroe-
blijkens het bord in stand wordt ge
houden dooreen belanghebbende
groep agrariërs blokkeert op zeker
moment een kudde koeien de rijbaan.
Uiterst moeizaam komen de logge
lichamen in beweging. Zelfs de die
ren hier lijken gemoedelijk. De ge
haaste automobilist kan wel even
wachten, wordt verondersteld. Ner
gens in de wijde omtrek vallen af
rasteringen te bekennen. Roosters
hier en daar in de weg verhinderen
dat de kuddes andermans terrein te
grazen nemen. Het is een afdoende
methode.
Directeur De Jong van de Rabobank
Franekerfungeert op dat moment als
gids op een rondleiding langs de
diverse kantoren: Tzum, Achlum,
Ried en Franeker. Met uitzondering
van de plaatsen Wijnaldum en Mid-
lum die behoren tot andere bestuurs-
eenheden, valt het werkgebied van
de bank samen met de gemeente
grenzen van Franeker en Franekera-
deel. Fusies tussen 1966 en 1973
resulteerden in de huidige bank. Ty
perend voor de sfeer waarin de hele
operatie haar beslag kreeg was het
feit dat ook de bank Franeker voor
heen in de vakantieperiode wel voor
vervangend personeel zorgde op een
eenmanskantoor als Achlum. Hoewel
Harlingen naar afstand gemeten een
stuk dichterbij is vanuit Achlum,
voelde de dorpsbevolking zich toch
- alweer- meer tot Franeker aange
trokken.
Andermaal 'n witgeschilderd boog-
bruggetje passerend waarvoor hier de
onbegrijpelijke naam 'tille' is uitge
dacht, vertelt de Franeker bankdirec
teur over zijn zittingen te Wijnaldum.
Met een: 'Hier, wij komen er toch niet
door' werd hem menigmaal pluk-
verse groente of fruit toegestopt.
De gang van zaken op het drukbe-
klante hoofdkantoor aan de voet van
de Franeker stadhuistoren tegen
woordig is natuurlijk een stuk minder
familiair. Hoe zouden jaarlijks anders
die 145.000 balieklanten afgehandeld
moeten worden? Bij het betreden van
de bankhal valt meteen een nummer
automaat in het oog. Iedere binnen
komer onttrekt achteloos een ge
nummerd strookje papier aan het ap
paraat om vervolgens op een van de
zitbanken langs de wand rustig zijn
beurtte gaan afwachten. 'Het werkt
voortreffelijk,' verzekert een shag
rokende directeur De Jong met te
vredenheid. Het publiek ondersteunt
die mening nog met uitspraken als:
'Dat had je veel eerder moeten doen.'
Door in stille uren het nummertje-
trekken eveneens toe te passen,
leerde iedereen snel waar men aan
toe was. Geen onenigheid meer over
de volgorde van binnenkomst; aan de
loketten kwam geen filevorming meer
voor. Tevens werd bereikt dat som
migen zich wat meer op hun gemak
voelden nu er achter hun rug geen
rij wachtenden meer stond. Tussen
de bedrijven door groeide de Rabo
bank Franeker als kool. Men reali
seert thans een balanstotaal van
60 miljoen; 29 man personeel behar
tigen de belangen voor 4300 reke
ning-couranthouders en zorgen voor
de correcte verwerking van zo'n
625.000 dagboekposten op jaarbasis.
Een en ander betekent zo ongeveer
een vertienvoudiging sinds 1962. Het
was bij dit alles in Franeker niet eens
zo'n kunst om toch in grote lijnen het
amicale te bewaren dat met name de
kleine dorpsbank kenmerkt. Bankdi
recteur De Jong gaat in zijn vrije uren
vol overgave op de muzikale toer. Be
halve bassist is hij voorzitter van de
harmonie. Geen mens hier kijkt er
vreemd van op. Je zou het in Amster
dam niet hoeven te wagen, hebben
kennissen hem verzekerd. In Frane
ker kan het wel.
