19
Een bedrijf als
monument
het immense TH-gebouw, waar de
afdeling elektrotechniek zetelt, valt al
over de boerderij. In oktober zal het
afgelopen zijn. Voor die tijd moet de
mestvaalt verdwijnen, nadat eerder
al het grootste deel van de boom
gaard voor de bijl ging door die on
verzadigbare TH-slokop.
Maar de medaille heeft ook een
bovenkant. Aan die lastpost van een
technische hogeschool dankt Delft
zijn belangrijke 'denk-industrie', aan
duizenden mensen werkverschaf
fend. Van de totale beroepsbevolking
is 20 betrokken bij het onderwijs.
Dienstensector en industrie tekenen
min of meer op basis van gelijkheid
voor de rest. De smaakmakers van
Calvé geven er blijk van hun bestaan;
in Gist-Brocades bezit het een gigan
tische producent van penicilline,
vitaminen en conserveringsmidde
len. 'De Oude Delft' levert een op
tische bijdrage van hoog niveau aan
de wereldfaam van de stad. Naast
kijkers en telescopen voor de oorlogs
industrie vervaardigt men er me
dische apparatuur voor de zieken
huizen. Verrassend veel (2000)
Delftenaren ook vinden hun dagtaak
in de produktie van telefoon- en
elektriciteitskabels. Deze specialiteit
van NKF-Kabel reikt zover dat men
op het stuk van de ondergrondse
energiedistributie zelfs niet terug
schrikt voor kabels die tegen span
ning van 400 000 volt moeten zijn
opgewassen.
De reputatie die ieder van deze
ondernemingen voor zich heeft op
gebouwd zinkt in het niet bij de
faam die de stad met haar 'Delfts
Blauw' tot in alle uithoeken van de
wereld verwierf. 'De Porceleyne Fles'
(anno 1653) is sinds mensenheugenis
nog het enige bedrijf ter plaatse dat
de naam Delft uitdraagt over de
wereldzeeën meteen produkt dat
leken hardnekkig maar volkomen ten
onrechte Delfts Blauw noemen, terwijl
Blauw Delfts de enig juist benaming
is. Verkoopleider Labouchere gaat
steeds weer opnieuw met overtui
ging misverstanden en spraakver
warring te lijf. 'We hebben,' zegt hij,
'te maken met aardewerk, heel iets
anders dan porselein. De benaming
Delfts danken we waarschijnlijk aan
het feit dat vooral vroeger de pro
duktie er sterk geconcentreerd lag.
De oorspronkelijk als grondstof ge
bruikte Nederlandse klei leverde een
bruin produkt op door de aanwezig
heid van ijzerdeeltjes en was om
geschikt voor decoraties. Via handel
met 'de Oost' leerden we hier het
witte Chinese en Japanse porselein
kennen.
We zijn ons aardewerk toen van een
witte glazuurlaag gaan voorzien,
waarop ook decoraties mogelijk
waren. Zo ontstond de naam Hol
lands porselein. Je kunt aan voor
beelden uit het 17e-eeuwse begin
zien dat aanvankelijk klakkeloos de
oosterse voorstellingen werden na
geaapt. Pas later ontstonden eigen
motieven.'
Nieuwe mogelijkheden bood nader
hand weer de import van zuivere
witbakkende klei, een grondstof uit
Engeland.
Ook periodes van economische neer
gang bleven niet uit. In 1876 be
heerste de bejaarde Cornelis Tulk als
enige nog de traditionele decoratie
kunst. Uit dankbaarheid voor de oude
baas lieten de nieuwe ondernemers
diens beeltenis vereeuwigen op een
van de produkten. Thans werken er
bij de Porceleyne Fles op een totaal
personeelsbestand van 270 mensen
weer ruim 100 plateelschilders en
-schilderessen. Acht jaar ervaring
plus een opleiding aan een teken
academie verstrijken voordat iemand
volleerd is. De motieven worden met
behulp van houtskoolpoeder en een
gaatjesmasker volgens patroon aan
gegeven op het één keer gebakken
produkt en vervolgens met de hand
geschilderd. Hier ligt het essentiële
verschil met het machinaal beschil
derde 'namaakwerk'. Tijdens een
tweede bakproces heldert de ondoor
zichtige melkwitte afdeklaag glazuur
helemaal op en de aanvankelijk
zwarte schilderpasta verkleurt in alle
denkbare nuances van blauw bij een
temperatuur van 1150 graden in de
ovens.
Het artikelenscala van de Porceleyne
Fles omvat 1584 verschillende onder
delen: Van kommen, schalen, pullen,
potjes, kannen, kruiken en bekers
varieert het tot kandelaars, klokken of
kopjes en schotels. De laatste tot
53 cm middellijn.
Van de totale produktie wordt zeker
driekwart in blauw gedecoreerd. Het
bewijst dat Delfts aardewerk een
traditioneel produkt blijft. Vijfen
dertig procent gaat rechtstreeks naar
het buitenland. In de vorm van ge
schenken komt daarnaast natuurlijk
toch ook van de binnenlandse afzet
nogal wat over de landsgrenzen
terecht. Maar een souvenirartikel is
het echte Blauw Delfts allerminst.
Zijn handwerkkarakter en de bijbe
horende prijs verhinderen het vol
komen.
De plaats van herkomst intussen is
een toeristische trekpleister zonder
weerga. Minstens een kwart miljoen
mensen pelgrimeren jaarlijks naar
De Porceleyne Fles. Een bedrijf, be
zienswaardig als een monument.
