Zuiderzee
Museum 50 jaar
'Je kon destijds wel geld lenen
- maar alleen op vreselijke
voorwaarden"
ke sponsors werd ik in 1996 attent ge
maakt op de Rabobank. Mogelijk was
die instelling bereid in de kosten bij te
dragen in het kader van het 100-jarig
bestaan, zeker in combinatie met het
inrichten van een van de kamers als
bank. Dat bleek inderdaad het geval."
Klopt, zegt Henny de Werker, coör
dinator geschiedschrijving 100 jaar
Rabobank. "Het leek de bank een
Een halve eeuw na de oprichting van de eerste
Boerenleenbank in Nederland, werd Enkhuizen ver
blijd met de komst van het Zuiderzee Museum. Door
de komst van de Afsluitdijk en de vernieuwingsdrift
van na de oorlog dreigde de historie van het gebied
rond de Zuiderzee vergeten te worden. De inrichting
van een museum moest daar een halt aan toeroepen
Vanaf 1983 kent de stichting ook een openlucht-ge
deelte, waar zo'n 130 pandjes uit de periode 1880-
1930 te bewonderen zijn.
ting van een boerderij die ooit in
Baarderadeel stond, een dorpje niet
ver van Jorwerd. Onderdeel van de
inrichting wordt een permanente
expositie over de beginjaren van de
Boerenleenbanken in Nederland.
Arnout Weeda, directeur van het
museum: "Deze boerderij, de Baard,
heeft twee woonkamers. Een daarvan
wordt ingericht als bank, wat vooral
inhoudt dat er een brandkast te zien
zal zijn met wat paperassen, geld en
dergelijke. Elders in de boerderij komt
de expositie over de evolutie van Boe
renleenbank tot Rabobank."
De boerderij is al sinds 1983 te be
wonderen in het Zuiderzee Museum,
maar tot dusver alleen van de buiten
kant. De directie wilde haar wel graag
inrichten, maar had daarvoor geen
geld. Weeda: "Op zoek naar mogelij-
mooie gelegen
heid om de oor
spronkelijke ge
dachte te promo
ten, van mensen
die zich aaneen
sluiten om er ge
zamenlijk beter
van te worden.
Toen eenmaal
duidelijk was dat
de Rabobank in
teresse had, ben
ik via via terecht
gekomen in Jor
werd, waar men
op zolder het
complete archief
uit de beginjaren heeft bewaard. Fo
to's zijn er helaas niet, maar wel de
administratie. En die biedt op zich al
een heel aardig beeld van hoe het er
destijds aan toeging."
Winsum voorbeeld De aanzet tot de op
richting van de Boerenleenbank in
Jorwerd kwam van een paar boeren
en zakenlieden. Economisch gezien
had het gebied het zwaar en financieel
werd de dienst uitgemaakt door de
handelsbanken. "Je kon wel geld
lenen," zegt Broer Siderius, "maar al
leen op vreselijke voorwaarden." Pie
kerend over oplossingen hoorde men
op een gegeven ogenblik dat wat boe
ren in Winsum een eigen bank hadden
opgericht. "Dat sprak aan en kort
daarna reisde een kleine vertegen
woordiging per trein naar Leeuwar
den, waar men een afspraak had met
een afvaardiging uit Winsum, om te
zien of zo'n bank ook wat was voor
hun dorp. Jorwerd had destijds nog
een stationnetje."
Enthousiast geworden door de po
sitieve ervaringen van hun collega's,
besloten de boeren in Jorwerd op een
avond om ook hun eigen bank te
stichten. Er werd contact gelegd met
winkeliers en veehandelaren, met de
vraag of zij bereid waren startkapitaal
bij te dragen. Immers, als de boeren
de opbrengst uit hun bedrijf konden
verhogen, zouden ook zij daarvan
profiteren. Dat argument sloeg aan en
zo werd op 12 januari 1912 de Boe
renleenbank Jorwerd officieel inge
schreven bij de notaris.
Siderius: "Aan het eind van dat
jaar was er 15.000,55 aan spaargeld
ingelegd. Het balanstotaal bedroeg
43.000,- en de
winst 134,75. Mijn
oom Auke verdiende •-
niets met zijn werk
zaamheden als kas
sier. Pas zijn opvolger,
die een jaar later aan
de gang ging, kreeg
een vergoeding van
ƒ50,-."
Ondanks de terug
houdendheid van de
bevolking om open en
bloot naar de bank te
stappen voor een le
ning, ging het de Boe
renleenbank voor de
wind. Al in 1928 was
er voldoende verdiend
om de bouw van een
heuse bank met wo
ning te financieren.
Er kwam een fulltime-kassier die te
vens functioneerde als notarisklerk.
Helemaal vlekkeloos verliep die over
gang niet. Een paar oudere klanten
vonden het afhandelen van bankzaken
aan een balie een al te grote schending
van hun privacy en vertrokken. Mis
schien zouden zij zich wel thuis heb
ben gevoeld in de nieuwe bankhal
anno 1998. Die is immers ook be
doeld om juist 'gevoelige' onderwer
pen als leningen en hypotheken af te
handelen in een omgeving met meer
privacy...
19
